Sis olağan şartlarda herkes için kulağa kolay bir tabiat olayı üzere gelebilir ancak o yıl Londra’da bu kadar felaket tesiri yaratması, aslında biraz da insan eliyle olmuştu diyebiliriz.
Sisin kaynağı esasen hava kirliliğiydi ve bu kirliliği yaratan şey Londra’daki fabrikalardı. Doğal ki asıl faktör bu değildi; o sene Londra’da, hava olağanın çok çok altında bir sıcaklıktaydı. Yani bu soğuk havalar nedeniyle, fabrikalar ve elektrik santralleri üretimlerini sağlayabilmek için çok fazla kömür tüketti. Gördüğünüz üzere, aslında fabrikaların hava kirliliğine neden olması, insanların hayatlarını devam ettirebilmesi içindi. Haydi gelin kıssanın devamına birlikte bakalım.
Sisin öldürücü olmasındaki en büyük hisse, hava kirliliğine neden olan kömür siyasetiydi.
1952 İngiltere’sinde o periyot uygulanan kömür siyaseti, kar odaklı bir anlayışa dayanıyordu. Yani kalitesi yüksek kömürler ihraç edilir, kent halkı ise kalitesi düşük kömür kullanırdı. Böylelikle kalitesi düşük olan kömürler yakıldığında açığa çıkan kükürt dioksit, kimyasal olarak sülfürik aside dönüştüğü için hava kirliliği meydana geliyordu.
İşte asıl olayın fitilini ateşleyen ayrıntı ise o periyotta hiç rüzgâr esmemesi oldu ve böylece kirli hava atmosfere yayılmadığı için bulunduğu ortamda sıkışıp kaldı. Üstüne üstlük elektrikli tramvaylar o periyotta evreli olarak kaldırılmaya, beşerler dizel motorlu otobüs kullanmaya başladı. Sonrasında ise tüm kent birden ölümcül bir sisle kaplandı.
Bu olayın sonuçları hiç iç açıcı değildi zira hayatta kalınsa bile insanlar çok sayıda sıhhat sorunu yaşadı.
İnsanları hayatından eden bu sis, nihayet esen rüzgarlarla birlikte Londra’dan Kuzey Denizi’ne hakikat ilerleyerek sona erdiğinde, gerisinde bıraktığı enkaz çok önemli boyuttaydı. İngiliz Sıhhat Bakanlığı, teneffüs yolu hastalıkları nedeniyle müracaat yapanların bu devirde sayısının çoğaldığını belirtti.
Hatta bronşit ve teneffüs yolu enfeksiyonları üzere farklı akciğer hastalıklarının neden olduğu, 6.000 vefat de bakanlık tarafından kayıtlara geçirildi. Olayın akabinde yapılan araştırmalar ise bu sayının, 12.000’e çıktığından bahsediyor. Olay, her manada devrinin epeyce ses getiren olaylarından birisiydi diyebiliriz.
Hatta bu olay nedeniyle 1956 yılında hazırlanan hava kirliliğinin azaltılması ismine tanımlanan ve çeşitli önlemleri kapsayan, Pak Hava Yasası ortaya çıktı. Yasa, 1968 yılında, çeşitli yangınlardan kaynaklanan, kum, toz ve dumanın yanı sıra ticari ve endüstriyel nedenlerin ortaya çıkardığı hava kirliliğini sonlandırılan birincil bir mevzuata dönüştü. Ne yazık ki tedbir, olay patlak verdikten sonra alınmış, birçok insan ziyan görmüş olsa bile yeniden de çevrecilik ismine güzel bir gelişmenin başlangıcı oldu diyebiliriz.
Kaynaklar: Flashbak, Evrim Ağacı, Britannica