Bilindiği üzere nikotin, sigara ve öteki tütün mamullerinde bulunan ve bağımlılık yapan kimyasal bir husus. Yapılan araştırmalar, insan beynindeki reseptörlerin (hücreler ortası sinyalleri ileten protein), bayanda ve erkekte sigaranın farklı algılanmasına yol açtığını söylüyor.

Böylece bayanlar ve erkekler sigarayı bırakmak istediklerinde, birbirleriyle tıpkı tecrübeleri yaşamıyor. Lakin yapılan bir araştırma, bayanların sigarayı bırakmalarının, erkeklere nazaran daha sıkıntı olmasını, nikotinin östrojen seviyesine yaptığı tesir ile açıklıyor. Peki bu tam olarak nasıl bir tesirdir?

Aslında nikotin tükettiğinizde, vücudunuz sizi âlâ hissettirecek bir kimyasal olan dopamini salgılamaya başlar ve böylelikle bağımlılık gelişir. 

Yani bağımlılık yapan şey sigara değil, nikotin. Yapılan araştırmalar, erkeklerin nikotin bağımlılığına daha az kapıldıklarından söz ediyor. Esasen farklı biçimde erkeklerin beyin kimyasalları, bayanlara nazaran daha fazla nikotin reseptörüne sahip. Bundan ötürü da erkeklerde sigara içme isteği daha fazla. Baktığınız vakit, ”nasıl daha az bağımlı oluyorlar o zaman” deyip bunu makus bir şey üzere algılayabilirsiniz fakat bu durum, tıpkı vakitte erkeklerin daha kolay sigarayı bırakmalarını sağlıyor.

Nasıl mı? Erkeklerin beyin kimyasalları, nikotinin kendisine daha fazla istekli olduğu için bu bireyler, nikotin sakızı yahut farklı oyalayıcı tekniklerle sigarayı bırakmayı başarabiliyor. Yani erkekler, yalnızca bu kimyasal unsura karşı istek duyuyor, ona farklı bir mana yüklemiyor. Böylelikle de nikotinin yerine koyacak bir şey bulduklarında onlar için iş basitçe çözülüyor.

Gel gelelim bayanlar, nikotin üzere kimyasal tetikleyicilere karşı erkeklere nazaran daha az duyarlı/etkilenen bir yapıda olsalar bile yapılan çalışmalar, onların sigaraya mana yüklediklerini ifade ediyor.

Araştırmalar, bayanların genelde gerilimi bastırmak yahut kilo almamak üzere farklı nedenlerle sigara içtiklerini lisana getiriyor. Ki birçok araştırmada stres nedeniyle sigara içme yöneliminin, bayanlarda daha fazla olduğu görülüyor. 

Bu da sigarayı bırakmayı onlar için zorlaştırıyor. Zira onlar sigarayı, kimyasal bir unsur üzere görmüyor, genelde dış etkenlerle baş etme usulü olarak kullanıyor. Böylelikle bayanların birçoklarının, sigarayı bırakmak istedikleri vakit, canları tekrardan nikotin çektiğinde, bu isteği bastıracak bir şeyi (nikotin sakızı vb.) onun yerine koymakta zorlandıkları anlaşılıyor. 

Ancak daha ilginci var: İsveç’te yapılan bir çalışmada nikotinin, kadınlardaki östrojen hormonunun üretimini azalttığı tespit ediliyor.

Şimdi araştırmayı biraz anlatmak gerekirse; araştırmanın iştirakçi kümesi, İsveç’te yaşayan ve 10 şahıstan oluşan bir bayan kümesi. Bayanlara burunlarının içinden, ufak bir nikotin dozu enjekte ediliyor. Birebir vakitte östrojen üretiminde önemli rol oynayan bir enzim olan, aromataz enzimine bağlı bir molekolün içine de radyoaktif izleyici yerleştiriliyor.

Böylece bu yapılanlar, araştırmacıların hem aromataz ölçüsünü hem de beyinde oluşan tesirleri tespit etmelerini sağlıyor. Sonra bir bakıyorlar ki verdikleri tek doz nikotin, beyindeki aromataz ölçüsünü orta seviyede azaltıyor.

(Not: Başınız karışmasın diye şöyle anlatayım: Aromatazın olduğu her yerde östrojen üretilse de östrojen üretiminde tesirli olan esas yer böbrek üstü (surrenal bez) bezleridir. Yani bu çalışmada vazife alan araştırmacılar, sigaranın yaptığı etkiyi beyin kimyasalları üzerinden anlamaya çalışıyor, direkt östrojen hormonu üzerinden bir inceleme yapmıyor gördüğünüz üzere. Aromataz, vücudun yağ dokuları, beyin, deri, kemik, karaciğer üzere birçok bölgesinde bulunabilen bir enzim. Uzmanlar, beyin üzerinden sıkıntıyı inceledikleri için beyindeki aromatazın azalma durumuna bağlı olarak nikotinin, östrojeni baskıladığı tarafında bir çıkarım yapıyor.)

Sonra uzmanlar, bayanların ve erkeklerin sigarayı bırakma konusundaki davranış farklılıklarını anlamak için araştırmaya farklı sistemler deneyerek devam ediyor. Tespit ettikleri etkiyi (az evvel bahsedilen nikotinin östrojeni azaltması bulgusu), beyindeki limbik sistemin (duygusal ve davranışsal yansıyı düzenleyen sistem) bir kesimi olan talamusa gönderiyorlar.

Bunun üzerine bayanların, sigara içmeden nikotin alma konusunda oldukça dirençli oldukları görülüyor. Daha evvel de bahsettiğimiz üzere bayanların birçok, sigara içme isteklerini, erkeklerde olduğu gibi tütün sakızı vb. şeylerle bastıramıyor, yani şahsen sigaranın kendisini içmek istiyor. 

Gördüğünüz üzere araştırma, yalnızca tek bir sigaradan alınan nikotin dozunun, östrojen üretimini bloke ederek bayanlarda davranış değişikliklerine neden olduğunu ortaya koyuyor. Hatta araştırmanın başındaki akademisyen Dr. Erika Comasco, tek bir sigaranın bile bayanların hormonal yapılarında ortaya çıkardığı bu tesirin şaşırtan olduğunu söylüyor.

Çünkü bu durum, sigaranın kadın beynindeki etkilerinin çok güçlü olduğunu da göstermiş oluyor. Esasen bunlar, biraz da üstte bahsettiğimiz üzere bayanların, sigaraya ve sigara içmeye yükledikleri mananın dış şartlara bağlı olduğu kabulünü güçlendiren bulgular diyebiliriz. 

Araştırmacılar, çalışmayı gerçekleştirdikleri iştirakçi kümesinin küçük bir küme olduğunu lisana getiriyor ve bulguları tasdiklemek için daha farklı araştırmaların yapılması gerektiğini söylüyor. Yapılan başka çalışmalarda sigarayı bırakmak isteyen bayanların, adet periyodundan 15 gün evvel yahut sonra bu türlü bir teşebbüs başlattıklarında, daha başarılı oldukları ifade ediliyor.

Veyahut sigarayı bırakma kümelerine katılmaları da onlar için yararlı olabiliyor. Ayrıyeten araştırmalarda sigarayı yalnızca kilo almamak için bırakmayanların, bu sıkıntıyı de ruhsal bir takviyeyle aşabilecekleri lisana getiriliyor. Peki siz sigarayı bırakmanın cinsiyete nazaran farklı sonuçlar vermesine şaşırdınız mı? Niyetlerinizi yorumlarda bizimle paylaşabilirsiniz.

Editör Notu: Bu yazıda yapılan araştırmalar üzerinden genel bir bakış açısı sunmak amaçlanmıştır. Metinde belirtildiği üzere nikotinin östrojen düzeyini azalttığını bulgulayan araştırma, küçük ölçekli bir iştirakçi kümesiyle yapılmıştır. Daha kesin ve genel sonuçlar için yeni araştırmalara gereksinim vardır. Ayrıyeten sigara sıhhate ziyanlıdır.

• Kaynaklar: Neuro Science News, SEARHC
• Görsel Kaynakları: The Swaddle, Barron’s, Everyday Health, Single Deva, Cedars Sinai, Apollo 247