ABD’deki vegan bir annenin, yetersiz beslediği bebeğinin vefatına neden olması, geçtiğimiz günlerde tartışma konusu oldu. Sorumsuz anne ömür uzunluğu mahpus cezası aldı lakin bu üzücü olay, beraberinde bir bilgi kirliliğine de neden oldu.

Aslında tek hatalı anne değil, baba da sorumsuz davrandı ve onun davası da devam ediyor. Çiftin 18 aylık bebeği, hayatını kaybettiğinde 8 kg ağırlığındaydı. Bu yaşına karşın lakin 7 aylık bir bebek büyüklüğündeydi. Soruşturma heyeti, vegan çiftin 3 ve 5 yaşlarında iki çocuğunun daha olduğunu ve bu çocukların da yetersiz beslendiğini belirledi.

Bu olaya baktığımızda ve popülist medyanın özensiz haberlerini okuduğumuzda veganlığın ziyanlı olduğu algısı oluşuyor. Durum hakikaten bu türlü mi, yoksa bu tip haberlere daha geniş bir perspektiften baktığımızda işin rengi değişiyor mu?

Bu konu sık sık tartışma konusu olduğu için akıllardaki soru işaretlerini gidermeye çalışacağız.

Söz konusu haberlerin akabinde başlarda oluşan soru işaretlerini gidermek ismine, veganlığın herkes tarafından daha anlaşılabilir kılınması maksadıyla Instagram’da faaliyet gösteren Vegan Beyin adminlerinden Berat’a mevzuyla ilgili sorular yönelttik. Ayrıyeten Kardiyolog Murat Kınıkoğlu, Uzm. Dr. Oğuzcan Kınıkoğlu ve Diyetisyen Kevser Başkara’nın çocukların vegan beslenmesi hakkındaki kanılarına de yazımızda yer verdik.

Berat’a birinci sorumuzu yöneltmeden evvel hususla ilgili bilimsel araştırmalardan bahsetmekte fayda var: 

BBC Good Food’da yer alan bilgilere nazaran; hakikat planlama ve bilgi olduğu sürece bir çocuğun vegan olmasında sakınca yok. Erken çocukluk periyodunda beslenme yetersizliğinin olmaması için D vitamini, kalsiyum, demir, omega-3 yağ asitleri ve B12 vitamini alımını düzgün takip etmek gerekiyor.

Omnivor yani hayvansal eserlerle de beslenen çocuklarla vegan beslenen çocukların kıyaslandığı, Harvard Üniversitesinde yürütülen bir araştırma göre omnivor çocuklar ergenliğe daha erken giriyor ve daha çabuk büyüyor lakin kalp sıhhatleri vegan çocuklar kadar âlâ olmuyor.

American Journal of Clinical Nutrition’da yayımlanan hakemli bir çalışmada; vejetaryen çocukların omnivor çocuklara kıyasla kalp sıhhatinin daha düzgün olduğu fakat beslenme yetersizliğinin bir ölçü fazla olduğu tespit edilmiş.

UCL Great Ormond Street Çocuk Sıhhati Enstitüsü ve Çocuk Memorial Sıhhat Enstitüsü’ndeki araştırmacılar, vegan çocukların daha sağlıklı bir kardiyovasküler profile ve daha az beden yağına sahip olduğunu tespit etmişler lakin büyümenin, kemik mineral içeriğinin ve mikro besin durumunun etkilendiğini de görmüşler.

Çalışma, vegan diyeti uygulayan çocukların ortalama 3 cm daha kısa olduğunu, %4-6 daha düşük kemik mineral içeriğine sahip olduğunu ve omnivorlara nazaran B12 vitamini eksikliğinin üç kat daha fazla olduğunu bulmuş. Bu dezavantajlar olsa da avantajları da var, vegan çocukların sıhhatsiz kolesterole sahip olmadıkları görülmüş.

Bu çalışmada yer alan Profesör Mary Fewtrell’in bu husustaki tavsiyeleri şu formda: Vegan çocukların daha küçük bedenleri ve kemik boyutları hesaba katıldığında bile daha düşük kemik kütlesine sahip olduğunu bulduk. Bu tıp eksiklikler, ergenliğe kadar devam eden bir diyetten kaynaklanıyorsa, bu, hayatın ilerleyen periyotlarında olumsuz kemik sonuçları riskini artırabilir.

Cleveland Clinic ismindeki Amerikan akademik tıp merkezinde yürütülen öbür bir çalışmada ise bitkisel beslenen çocukların kan kıymetlerinin güzelleştiği, tansiyonlarının düzgün bir düzeye geldiği görülmüş. Çalışmadaki birçok Amerikalı ve Kanadalı tabip, çocukların vegan beslenmesinin âlâ olabileceğini belirtiyor.

Bu araştırma sonuçlarına bakılırsa gerekli destekler verildiği sürece çocuklar vegan olabilir, şayet dikkat edilmezse çeşitli sıkıntılar ortaya çıkabilir.

3 yıldır vegan olan Berat’a birinci sorumuz şu halde: Bu bilimsel araştırmaların da gösterdiği üzere çocuklarda veganlığın avantajları da dezavantajları da olduğu bir gerçek. Sizce bir bebek vegan beslenmeli mi, yoksa birinci aylarını atlattıktan sonra mı vegan olmalı?

Berat: Çocuklar üzerinde yapılan bu çalışmanın sonuçlarında sizin de belirtmiş olduğunuz üzere artı ve eksi taraflar mevcut. Ancak besinleri, birer paket olarak düşünüp bedenimize yararlı olanları alırken ziyanlı olanları da aldığımızı unutmadan hareket etmeliyiz. Lafı fazla dolandırmadan soruyla ilgili asıl söylemek istediklerime gelecek olursak şayet, günümüzde B12 başta olmak üzere kimi vitamin ve minerallerin alımının eksikliği bir veganlık sorunu olmaktan fazla seri üretimin getirdiği kimi sonuçlar sebebiyle aslında günümüzün de sorunu. Yani ilerleyen yaşlarda hayatında hayvansal ‘’ürünleri’’ kullanmayı hiç bırakmamış birisi bile B12 sorunu yaşayabiliyor.

Bugün biliyoruz ki kemik erimesinin en büyük etkenlerinden biri de asidik yapıya sahip inek sütü alımının akabinde bedenimizin ortaya çıkan asiditeyi alkaliye döndürmeye çalışırken kemiklerden çektiği fosfattır. Akabinde asidik besinle gelen kalsiyum da idrar yoluyla dışarı atılır. İşte tam bu üzere nedenlerle eczaneler kalsiyum destekleriyle dolu. Yani işin özü beslenme stilinizin eksiklerini tamamlamak için destek edici besin vb. kullanmak o kadar da berbat bir durum değil.

Amerikan Beslenme ve Diyetetik Akademisi, Birleşik Krallık Diyetisyenler Derneği üzere dünyanın önde gelen sıhhat kurumlarının da söylediği üzere âlâ planlanmış bir vegan beslenme her yaştan insan için sağlıklı hayatı destekleyebilir. Besin alımı düzgün planlandığında, istikrarlı bir vegan beslenme çocuklar ile hamilelik ve emzirme periyodu dahil yetişkinler tarafından yararlanılabilir. Hasebiyle ölümcül olmayan kimi nedenler var diye kimsenin veganlığını ertelemesine gerek yok.

Sizce vegan olma kararını büyüdüklerinde kendileri almaları gerekmiyor mu?

Berat: Hayır. Ben bir veganım lakin kimse bana “çocukken vegan olmak ister misin” diye sormadı. Bu da tıpkı bunun üzere bir durum. Tahminen vegan hayatı ona dayatamazsınız zira bu etik değildir fakat vegan hayatı seçmesini sağlayabilirsiniz zira zati tabiatta her ebeveyn, çocuğunu doğru olduğuna inandığı halde yetiştirir.

Arkadaşları sütlü çikolata yerken dışlanmış hissine kapılmazlar mı? Tahminen de bu durumun neden olacağı olumsuz ruhsal tesirler olacaktır?

Berat: Özür dileyerek bu soruya yanıtım lakin varsayımlar üzerinden olabilir sanıyorum zira bu türlü bir soruyu sağlıklı biçimde lakin bir pedagog yanıtlayabilir gibime geliyor. Ama benim fikrim etrafta ziyanlı olduğu düşünülen asitli içecekleri, trans yağlı cipsleri ve buna benzeri birçok eseri yemesine ebeveynleri tarafından müsaade verilmeyen birçok çocuk var.

Ayrıca günümüzde her eserin bir vegan alternatifi olduğunu düşünecek olduğumuzda küçük yaşlardan itibaren çocuğumuza verdiğimiz bitkisel sütlü çikolatayı severek yiyen bir çocuğun, kendi iç dünyasında bahsi geçen husustan ruhsal olarak ağır formda etkilenmeyeceğini de düşünebiliriz.

Sizin ya da etrafınızdaki vegan bireylerin, bebeklerinin gereğince gelişmeyeceği kanısına kapıldığı oluyor mu?

Berat: Bu hususla ilgili hiçbir tanıdığımdan asla buna emsal bir tasa hissini hissetmedim ve duymadım. İnsan inanmadığı bir ‘’doğruyu’’ sürdüremez, etrafımdaki kimse istikrarlı bir bitkisel beslenmenin kimse için eksik kalacağını düşünmüyor.

Vegan olmayan şahıslar yetersiz beslenme nedeniyle bebeğinin vefatına sebep olunca birebir ceza veriliyor mu? Bu ebeveynler neden haberlerde yer bulmuyor?

Berat: Bu mevzuyla alakalı hiçbir habere rastlamadım fakat bebeğinin bakımını ve temel muhtaçlıklarını karşılamayan ebeveynler bence dünyanın her yerinde ilgili kurumlar tarafından ziyaret edilip, gerekli yaptırımlar ve gerekli cezalarla karşılaşıyor. Lakin ebeveyn vegan olduğunda ne yazık ki üzerine basa basa haber yapılıyor. Artık buna tık tuzağı mı dersiniz, hayvansal ‘’gıda’’ sanayilerinin kirli işbirliği mi yoksa popülist medyanın eseri mi bilemiyorum…

Son olarak, bahisle ilgili eklemek istedikleriniz nelerdir?

Berat: Düzenli olarak her yıl içerisinde bu ve bunun üzere benzeri birtakım haberler tekraren tekrar ortaya çıkarılarak veganlık aksiliği, veganlığı karalayacak ataklar yapılıyor. Bunlara biz yabancı değiliz, veganlığı kötüleyen ataklar yıllardır belli sanayilerin dayanağıyla her vakit yapılmış. Biz veganlar olarak, artık insanların okudukları haberleri ayrıntısıyla araştırıp bir fikre sahip olmalarını ve hakikat olduğunu düşündükleri kimi şeyleri tekrar gözden geçirmelerinin faydalı olduğunu düşünüyoruz.

Çünkü biz çocukluğumuzdan beri doğru zannettiklerimizle kandırıldığımızı düşünüyoruz. Buradan vegan yaşama sıcak bakan fakat muhakkak telaşlara sahip olan herkese bu dertleri vaktinde her veganın yaşadığını lakin atlamaya korktuğumuz pencerenin yer katta olduğunu söylemek istiyorum. Unutmayın, kıyıdan suya girmediğiniz her dakika suya girmenizi daha güç hale getiriyor. Her birey için daha adil bir dünya umuduyla, sevgiler.

Sorularımızı yanıtladığı için Berat’a teşekkürler. Mevzu hakkında Uzm. Dr. Oğuzcan Kınıkoğlu, Diyetisyen Kevser Başkara ve Kardiyolog Murat Kınıkoğlu’nun görüşleri şu formda:

Uzm. Dr. Oğuzcan Kınıkoğlu, kendi internet sitesinde bahse şu halde değiniyor:

Son vakitlerde haberlerde “bebeklerini vegan besledikleri için mahpusa girdiler” biçiminde haberler görüyoruz. Yeni doğan bebeklerini yanlış besledikleri için vefatına yol açan vegan aileyi dahi gördük. Maalesef çocuklarını sırf patates püresiyle besleyen sorumsuz ailelerin faturası veganlığa kesiliyor.

Vegan beslenen çocuklarda aile şuurlu olduğu takdirde asla protein eksikliği olmaz. Yapılan bir çalışmada vegan beslenen çocuklar takibe alınıyor. Bebekler birinci 6 ay anne sütü emiyorlar devamında vegan besleniyorlar. Çıkan sonuç: Vegan beslenen çocuklar olağan büyüme ve gelişmeyi sağlıyor.

Ailelerin dikkat etmesi gereken sırf bebeklerinin muhtaçlığı olan makro ve mikro besinleri dengelemektir. En az birinci 6 ay olmak üzere anne sütü çok kıymetlidir. Annenin emzirirken kâfi B12 vitamini ve Omega 3 aldığından emin olmak gerekir. Her yeni doğana verildiği üzere D vitamini ve 6. aydan sonra demir destekleri vegan bebeklerde de kullanılabilir. Araştırmalar vegan beslenen çocukların daha çok lif, vitamin ve antioksidan aldığını göstermektedir.

Diyetisyen Kevser Başkara’nın veganlik.org’a verdiği röportajdan:

Vegan beslenme çocuk ve bebekler için de uygun. Bir bebeğin aslında ete ya da süte gereksinimi yok. Aslında çocuğun et yememesi lazım. Etteki büyüme faktörü çocuk için hayli ziyanlı. Çocuğun istikrarlı büyümesinin önünde bir pürüz. Et yedirerek, çocuğun büyüme seyrinin önüne geçiyorsunuz.

Hayvansal besinlerle beslenen çocukların ergenliğe daha erken girdiğine dair Harvard’da yapılan bir çalışma var. Bu, hayvansal eserlerdeki önemli oranda büyüme hormonuna işaret ediyor. Çabuk büyüme ise, güzel bir şey değil; insan kademeli bir halde büyümeye uygun.

Daha süratli ve daha erken kemikleşme oluşuyor. Süt de o denli mesela, çocuğa verilmemesi gereken bir şey. Çocuğun bağırsakları daha yeni gelişmeye başlıyor. Anne sütünü bıraktıktan çabucak sonra inek sütüne başlarsanız, bağırsaklarında makul mikro kanamalar oluşuyor. Süt çok da alerjen bir sıvı. Ülkelerdeki laktoz alerjilerine bakınca inanılmaz berbat bir tablo. Zira laktozu sindiren enzimle ilgili bir derdimiz var.

Kardiyolog Murat Kınıkoğlu’nun husus hakkındaki görüşleri ise şu formda:

Önemli Not: Bebeğinizi nasıl beslemeye karar verirseniz verin tertipli olarak hekim denetimine götürmeyi ihmal etmeyin. Hiçbir şey bebeğinizin sıhhatinden daha kıymetli değil.