Modern kültürde, dudaktan öpmek bir sevgi tabiridir. Pekala ancak neden bilhassa ağız ve dudağı tercih ediyoruz? Bunlar yerine neden yanaklarımızı ya da kulaklarımızı birbirine sürtme hareketini tercih etmemişiz?

Bunlar hakkında yorumda bulunabilmek için insanlık tarihinde hayli geriye gitmek gerekiyor. Hem biyologların hem de antropologların bu husus hakkında epeyce şaşırtan fikirleri bulunuyor.

Öpüşmek beşerler ortasında yaygın olsa da üniversal değildir, kimi kültürlerde beğenilen karşılanmayabiliyor.

2013 yılında Ankara’da Kurtuluş metro durağında “Sayın yolcularımız lütfen ahlâk kurallarına uygun hareket ediniz” anonsu yapılması üzerine çiftler metro istasyonunda toplanarak bu durumu öpüşerek protesto etmişlerdi.

Dünya nüfusunun yaklaşık %10’u, iğrenç buldukları için ya da çeşitli batıl sebeplerden dolayı öpüşmeyi tercih etmez. Örneğin, Sudan’ın birtakım bölgelerinde ağzın ruha açılan kapı olduğuna inanılır; bu yüzden öpüşmenin, mevti davet edeceğine dair bir batıl inanç bulunur.

Dinî maddelerle yönetilen kimi Müslüman çoğunluklu toplumlarda kimin öpülebileceği konusunda da tabular vardır. Bu tip ülkelerde, eşi yahut akrabası olmayan bir bayanı öpen yahut ona dokunan bir erkek, kırbaçlanabilmekte ve mahpusa atılabilmektedir. Olağan bu durum, o ülkedeki halkın çoğunluğunun öpüşmeye bu biçimde baktığı manasına gelmiyor. Gücü elinde bulunduran bir kesim, herkese bu fikri dayatma uğraşında olabiliyor.

Antropologlar ve biyologlar, öpüşmenin öğrenilmiş mi yoksa içgüdüsel bir davranış mı olduğu konusunda şimdi bir sonuca varamadılar.

Öpüşmenin bilimi hakkındaki çalışmalar birinci kere 19. yüzyılda başladı ve Cesare Lombroso, Ernest Crawley, Charles Darwin, Edward Burnett Tylor ve Elaine Hatfield üzere çağdaş bilim insanları tarafından incelendi.

Bazı bilim insanları, pek çok göğüslü hayvanın yavrularını beslemek için sert yiyecekleri evvel çiğneyip daha sonra yavrularına verdiği için ağızdan ağza beslenmenin öpüşmenin nedeni olduğu görüşünü savunmaktadır.

Bu nedenle öpüşmenin içgüdüsel ve sezgisel olduğuna, emme yahut evvelden çiğneme üzere davranışlardan evrimleştiğine inanılır. Öpüşülen partnerin sıhhatini tükürüklerini denetim etme maksadıyla evrimleşen bir davranış olduğu da düşünülüyor. Kimi bilim insanları ise bunun öğrenilmiş bir davranış olduğu konusunda ısrarcı.

Annelerin evvelce çiğnedikleri besinleri ağzıyla bebeklere yedirmesi davranışı insanlara has değil.

Diğer hayvanlarda da görülen bir davranıştır. Bu eyllemin yanı sıra öpüşme de yalnızca insanlara has değildir, insan olmayan primatların da öpüştüğü gözlemlenmiştir. Köpekler, kediler, kuşlar ve öbür hayvanlar kendi ortalarında ve ayrıyeten insanlara yahut öteki çeşitlere karşı yalama, burnunu dokundurma davranışı sergilerler. Salyangozlar ve böcekler bile antenlerini değdirerek flörtleşirler. Bu davranışlar gözlemciler tarafından bir tıp öpüşme olarak yorumlanır.

Ağızdan ağza sevgi dolu öpüşmenin birinci yazılı ispatları, MÖ 1500 dolaylarında yazılan Sanskritçe kutsal metinlerde yer almaktadır.

Bu kutsal yazılar, Hinduizm dininin temeliydi. Daha sonra, öpüşme eski Hint ve Hindu literatüründe görünmeye devam etti. MS 4. yüzyılda derlenen Sanskritçe bir destan olan Mahabharata’da birinin “ağzımı ağzıma koyup bende zevk veren bir ses çıkardığı” metni vardır. Ayrıyeten Kama Sutra’da da farklı öpüşme ve seks metotlarını tanımlayan kısımlar vardır. “Kama” zevk demektir, “sutra” ise kitap.

Antropolog Vaughn Bryant, Büyük İskender’in MÖ 326’da kuzey Hindistan’daki Pencap bölgelerini fethetmesinden sonra öpüşmenin Hindistan’dan Avrupa’ya yayıldığını öne sürmektedir. Yani evrimin bir tesiri olmakla birlikte, öpüşmenin geniş manada yayılması bu bölgeden gerçeklemiş üzere görünüyor.

Öpüşmek kolay bir hareket üzere görünse de toplamda 34 yüz kasını ve 112 postural kası çalıştırır.

Bu aksiyondaki en kıymetli kas, dudakları büzmek için kullanılan ve “öpüşme kası” olarak da bilinen “orbicularis oris” kasıdır. Fransız öpücüğünde ise harekete lisan de kıyı olduğu için çalışan kasların sayısı da artmaktatır. Ayrıyeten dudaklarda dokunmaya ve ısırmaya karşı hassas olan çok sayıda hudut ucu bulunur.

Öpüşmek, insanı uygun hissettiren hormonların üretimini artırır.

Aşk hissinin oluşmasını sağlayan oksitosin, memnunluk hissinden sorumlu olan endorfin ve beyindeki zevk merkezini uyaran dopamin sayesinde tertipli öpüşme depresyona karşı korur.

Genel olarak sevginin stres azaltıcı tesirleri vardır. Öpüşmenin incelendiği bir deneyde, çiftlerin öpüşme sıklığının fazla olmasının gerilimi azalttığını ve kolesterol düzeylerinin düşmesine neden olduğu bulunmuştur.

Özetle; bol bol öpüşün…

Kaynaklar: 1, 2, 3