Düşününce çabucak aklımıza gelmese de muhakkak vakitlerde ister istemez aradığımız ya da bulduğumuzda tekrar tekrar içimize çektiğimiz kokular vardır. Örnek olarak yağmurdan sonra etrafa yayılan toprak kokusunu düşünebiliriz. Ya da yeni biçilmiş çimlerin yaydığı koku da buna örnek olarak gösterilebilir. Lakin elbet, bunların en yaygını mazot kokusudur. Etrafta bunlar üzere saymakla bitmeyecek bir sürü koku bulunuuyor

Bu içeriğimizde ise bunlardan biri olan kitap kokularına ve bu kokuların birtakım insanlara neden çok çekici geldiğine değineceğiz. Bilimsel açıklamalardan yararlanacak olsak da teknik bir formda anlatmaktan kaçındığımız bu bahis, düşünüldüğünden daha kolay. Artık gelin, kitap kokularının neden bu kadar çok sevildiğine birlikte bakalım.

Kitapların içeriğinde bulunan farklı kimyasallar, temelde bu kokuların sebebi. Ancak yeni ve eski kitap kokularında belli farklar var:

Öncelikle yeni kitaplarla başlayalım. Bunların kokusunu değerlendirirken aklımızda bulundurmamız gereken toplamda 3 etken var. Mürekkep, kâğıt ve ciltlemek için kullanılan yapıştırıcı. Bu üçü birbiriyle harmanlandığı vakit her seferinde birebir kimyasal etkileşimi görmeyiz. Bu, farklı kitapların farklı taleplerle basılmasından kaynaklı.

Bu farklılık sebebiyle yeni kitapların kokuları da değişkenlik gösterir. Başta, saydığımız bu üç materyal aslında çok da öne çıkan bir koku yaymaz. Lakin birbirleriyle etkileşime girdiklerinde VOC (Volatile Organic Compounds) formunda kısaltılan uçucu organik bileşikler ortaya çıkarırlar. Bunlar da vakitle tatlımsı bir koku yaymaya başlar.

Yeni kitaplar da güzel kokularla geliyor ancak onlardan çok eski kitaplarda daha ağır kokulara rastlanıyor. Bunun sebebi ne?

Eski kitaplarınıza baktığınızda birçok vakit hem sayfaların oksitlenme nedeniyle sarardığını hem de yeni kitaplarda olana nazaran daha ağır bir kokunun yayıldığını görürsünüz. Bu, kağıdın yapısında bulunan selülozun ve ligninin ortadan geçen vakitte bozulmasından kaynaklanır.

Bu bozulma sonucunda çok sayıda yeni organik bileşik ortaya çıkar ve vakitle; benzaldehit, vanilin, etil hekzanol, toluen ve etil benzen formunda sıralayabileceğimiz bu bileşikler tatlı bir koku yayar.

Peki bu kokular neye misal?

Toluen ve etil benzen tatlı bir koku yayarken benzaldehit ve furfural bileşikleri bademi andıran bir koku yayıyor. Etil hekzanol ise çiçek kokusunu andıran bir kokudan sorumlu. Hepsi vakitle bir ortaya geldiğinde ise eski kitaplardan aldığımız ve tatlı olarak nitelendirdiğimiz koku ortaya çıkıyor.

Burada kokunun yoğunluğunu belirleyen etken, kimyasal karışımının akabinde kitabın yaşı diyebiliriz. Çünkü eski kitaplar, günümüzdekilere nazaran daha çok lignin -vanilin kokusu veren bileşik- içeriyor.

Bir öbür bahis ise kokunun bir anıyı yahut hissi hatırlatması:

Eski sevgilinizle sürekli dinlediğiniz bir şarkıyı dinlemeyi bırakıp, ayrıldıktan yıllar sonra tekrar açarsanız, eski günlere gidip o zamanki hislerinizi tekrar yaşamanız mümkündür. Keder, pişmanlık vb. hangi niyetlerin geleceği size kalmış. Buna misal bir durum koku tarafında da bulunuyor.

Yeni bir koku aldığımızda, koku alma sistemimiz hafızayla da bağlantılı olduğundan beynimiz o kokuyu o zamanki olaylarla, bireylerle yahut hislerle bağdaştırır. Tıpkı az evvelki eski sevgili örneğimizde beynimizin bir şarkıyı muhakkak bir şahısla bağdaştırması üzere. Aldığımız koku, içeriğimiz çerçevesinde özel olarak kitap kokusu, o zamanki hislerle yahut olaylarla bağdaşırsa o günlere tekrar geri dönmek için de bu kokuyu arar hâle gelebiliriz.

2017 yılında yapılan bir çalışmada 79 kişilik bir küme, ne olduğunu bilmediği şeyleri kokularından iddia etmeye çalıştı:

Kitaplardan, bilhassa eski olanlardan vanilyayı andıran bir koku alındığı birçok kişi tarafından belirtiliyor. Bu çalışmada ise birbirinden farklı cismleri kokusundan varsayım etmeye çalışan küme, kitaptan aldıkları kokuyu en çok ‘çikolataya’ benzetti. Çikolatanın akabinde en çok alınan yanıt ise kahve oldu.

Kitap kokularından bahsederken yaptığımız açıklamaları, mazot ve sıfır araba kokusu üzere farklı durumlarda da kullanabiliriz. Bahis hakkındaki niyetlerinizi yorum kısmında paylaşabilirsiniz.

Kaynaklar: ScoopWhoop, Stylist, Seeker, Science ABC