At otomobillerinin kullanılmaya başlandığı yıllardan beridir tüm dünyada trafik kuralları uygulanıyor. Şoför ve yayaların güvenliği ile trafiğin tertibini sağlamak için uygulanan bu kurallar çabucak hemen her ülkede birebir olsa da, bir durum var ki hepimizin gözüne çarpan önemli bir ayrıntıdır; trafiğin akış tarafı.

Bugün sizlerle bir arada neden kimi ülkelerde trafiğin soldan aktığını, hangi ülkelerde bu durumun yaşandığını, zıt olanın biz mi yoksa onlar mı olduğunu inceleyeceğiz. Hazırsanız; trafiğin akış tarafı belgesini birlikte açalım.

Trafiğin akış istikametinin hikâyesi, MÖ 11. yüzyıla kadar uzanıyor

MÖ 3000 yılında kullanılmaya başlanan at arabalarında trafik kurallarına birinci sefer MÖ 11. yüzyılda, Çin’de rastlanıyor. Cinsiyet ayrımının sebebi tam olarak bilinmemekle birlikte; o yıllarda bayanlar yolun solundan, erkekler sağından ve otomobiller ortasından gitmekteydi.

Bu cinsiyetçi trafik ve yaya kuralının ne vakte kadar sürdüğü bilinmez ama bilinen bir gerçek şu ki çağdaş manadaki birinci trafik kurallarına Birleşik Krallık’ta rastlanıyor.

Daha düzgün kılıç kullanmak için trafiğin akışını soldan tercih ettiler

Birleşik Krallık, trafiğin soldan aktığını bildiğimiz ülkelerin başında geliyor. Aslında birden fazla kaynağa nazaran de trafik birinci kere Birleşik Krallık’ta soldan akmaya başlar. Bunun sebebi ise çok temel bir mantığa dayanmaktadır.

Trafiğin soldan akması demek; at arabası kullanan şahısların duvarı cephe alıp daha inançlı bir seyahat sürmesi anlamına geliyordu. Ayrıyeten, insanların çok büyük bir çoğunluğu sağ elini, sol eline nazaran daha güçlü kullanabildiği için; trafik soldan akarken sağ elle kılıç kullanmak ya da at dizginlerinin denetimi daha rahattı.

Avrupa’da solun düşüp sağın yükseldiği dönem

Her ne kadar üstteki başlık, sizlere siyasi bir bildiri üzere gelse de; pek haksız sayılmazsınız. Napolyon Devri (1800’lü yılların başı)’ne kadar neredeyse tüm Avrupa’da trafik, sağlakların avantajlı olduğu üzere soldan akıyordu ama Napolyon solak olduğu için, bu durum Napolyon’a rastgele bir avantaj sağlamadığı üzere, dezavantaj manasına geliyordu. Bu sebeple 19. yüzyılda, Napolyon’un da baskısıyla Avrupa’nın birçok yerinde trafiğin akışı soldan sağa geçti.

Napolyon Dönemi’de bile trafiğin soldan aktığı ülkelerin neredeyse tamamı, Adolf Hitler Dönemi’nde baskı ile trafiğin akışını soldan sağa çevirdi zira Hitler de trafiğin sağdan akmasını istiyordu.

İsveç ve Ford’un tercihleri büsbütün ekonomik

• İsveç’te trafiğin sağdan aktığı birinci gün

Avrupa’da trafiğin akışını soldan sağa çeken son devlet İsveç oldu. Aslında İsveç bu durumdan son derece mutluydu lakin İsveç’in tüm dünyaya pazarladığı Volvo ve Saab marka arabaların direksiyonu İsveç’in trafiğine nazaran sağda olmalıydı. Ancak, İsveç’in araba ihraç ettiği birden fazla devlette trafik sağdan akıyordu ve direksiyonun solda olması gerekiyordu. İsveç, araba bölümünde ihracat sorunu yaşamamak için 1967 yılında trafiğin akış istikametini soldan sağa çevirdi.

Henry Ford ise, Amerika’da araba üretirken birtakım patentleri öbür bir isme kaptırmıştı. Ford, telif fiyatı ödememek için devayı direksiyonu sağ tarafa koymakta buldu.

Dünyada trafiğin akış durumu

Son yayımlanan raporlara nazaran; dünya üzerindeki insanların %66’sı araçlarını sağdan akan trafikte sürerken, %34’ü ise soldan akan trafikte sürüyor.

Bu dataya nüfus değil de devlet sayısı üzerinden değinecek olursak şayet; 165 ülkede trafik sağdan akarken, 75 ülkede soldan akmaktadır. Ayrıyeten dünya üzerindeki araç trafiğine açık yolların yalnızca %28’i soldan akan trafiğe nazaran tasarlanmıştır.

Trafiğin soldan aktığı ülkeler

• Trafiğin sağdan aktığı ülkeler kırmızı, soldan aktığı ülkeler ise mavi renkle gösteriliyor.

Daha evvel de bahsettiğimiz üzere, günümüzde 75 ülkede trafik soldan akmaktadır. Bu ülkelerin başında Birleşik Krallık gelirken, geriye kalan devletlerin çok büyük bir kısmı geçmişte bir devir Birleşik Krallık himayesine girmiş devletlerdir.

Trafiğin soldan aktığı devletler için Avustralya, Endonezya, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, Hindistan, Hong Kong, Pakistan, Japonya ve Tayland’ı örnek olarak gösterebiliriz.

Trafiğin soldan akması daha mı inançlı?

Günümüzde, “trafiğin soldan ya da sağdan akması daha güvenlidir” diye net bir tez ortaya atılmasa da geçmişte bu hususta yapılmış araştırmalar da mevcut. 1969 yılında İngiliz inşaat ve trafik mühendisi John Joseph Leeming tarafından yayımlanan rapora nazaran; trafiğin soldan aktığı ülkelerde kaza oranı, trafiğin sağdan aktığı ülkelere nazaran daha düşüktür.

Leeming’in araştırması, insanların neredeyse tamamında sağ gözün sol göze nazaran daha baskın ve güçlü olmasıdır. Trafiğin soldan aktığı ülkelerde etraf denetimi sağ gözle yapıldığı ve birden fazla insan sağa yatkın olduğu için kaza oranı daha da azalmaktadır.

Leeming’in araştırması dışında, yakın vakitte dünyaca ünlü araç test programı Australasian New Car Assessment Program (ANCAP), çarpışma testlerinde direksiyonu sağda bulunan araçların daha başarılı performans gösterdiğini ama bu muvaffakiyetin arkasındaki temel nedenin şimdi tam olarak bilinemediğini açıkladı.

Türkiye’de trafik büsbütün sağdan akmıyor!

Türkiye’de yaşayan bireyler olarak hepimiz trafiğin sağdan aktığını biliyoruz ama Türkiye’de trafik büsbütün sağdan akıyor diyemeyiz. Bilhassa İstanbul’da yaşayan bireylerin birinci başta garipsediği lakin vakitle alıştığı bir durumu, sizlere örnek olarak olarak gösterebiliriz: İstanbul’da metrobüs trafiği soldan akıyor.

İstanbul’daki metrobüs trafiğinin soldan akmasının gerisinde ise yıllar evvel metrobüs ithalatında yaşanan sorunlar var. Türkiye’de yollar sağdan akan trafiğe nazaran planlanırken; İstanbul için verilen birinci metrobüs siparişinde Hollanda ile yaşanan tedarik probleminden dolayı, metrobüsler Birleşik Krallık’tan temin edilmişti. Birleşik Krallık’ta üretilen metrobüsler de trafiğin soldan akışına nazaran üretildiği ve İstanbul’da da durak ve yol meselesinin yaşanmaması için metrobüsler, soldan akan trafiğe nazaran ilerlemektedir.

Kendine özel yolu olmasına karşın; vakit zaman yaşanan metrobüs kazalarının genelde baş başa çarpışmalar olmasından dolayı birtakım kaynaklarda bu kazaların, trafiğin aykırı akmasıyla ilgili olabileceği ifade edilmiş, hatta bir devir metrobüs trafiğinin de sağdan akması gerektiği gündeme gelmişti.

Peki ya sizler trafiğin akış istikameti hakkında neler düşünüyorsunuz?