Özellikle lise çağındaki gençlerin isyanıdır: ”Anneanne / dede sen de hiç yaptığım espriden anlamıyorsun”. Bir de sıkıntıya yaşlıların gözünden baktığınızda, ”ne abidik gubidik şeylerle uğraşıyorsun oğlum / kızım” şeklinde düşündüklerini anlayabiliyorsunuz.

Üstelik gençler, yalnızca büyükanneleri ve büyükbabalarıyla değil, kendi anne ve babalarıyla da tıpkı şeyleri komik bulmuyorlar. Pekala neden büyüklerimizle ortak bir mizah anlayışımız yok? Gelin, nedenlerine bir bakalım.

En kolayından büyüklerinizle farklı jenerasyonların insanlarısınız

Diyelim siz 20’li yaşların başındasınız. Sizden bir 20-30 yaş büyük beşerlerle bırakın mizahı, iletişimde bile ortak noktada buluşamayacağınız vakitler olabiliyor. Şöyle düşünün, diyelim 60 yaşında bir babaanneniz var.

O, sizin aldığınız eğitimden çok farklı bir eğitim gördü ve kendi ailesi tarafından çok farklı biçimde yetiştirildi. Hatta onun arkadaşlarıyla oynadığı oyunlar bile sizin jenerasyonunuzun oyunlarından çok daha farklıydı.

Mesela onlar, birdirbir, istop, çelik-çomak üzere oyunlar oynardı. Tahminen 90’lar çocukları da bunlarla birazcık haşır neşir olmuş olabilir lakin 2000 ve sonrasında doğanlar, bu oyunları oynasalar bile tablette yahut telefonda oynadıkları oyunlar kadar bunlardan zevk almadılar.

Eski nesil, bildiğiniz üzere daha geleneksel ve muhafazakar bir yapıda. Ayrıyeten birçoğu dini öğretilere çok bağlı beşerler. Misal siz berbat gayeyle olmasa da içinde ”amin, bismillah” üzere sözler geçen latifeler yaparsanız, büyüklerinizin bunlara gülmeyip reaksiyon vermeleri oldukça olağan olur. Zira kendi benimsedikleri ve kıymetli gördükleri mevzuları sizin ciddiye almadığınızı düşünebilirler.

Böylece yeni jenerasyon olan sizler, ailenizin ‘eski toprak’ olan yaşlı üyeleriyle tatlı atışmalar yaşayabilirsiniz. Başta da dediğimiz üzere yalnızca dedeler, nineler değil, anne – babalar da bazen çocukları / gençleri anlamayabiliyor. 

Fakat ebeveynler, kendi bedellerine ters bir latifeyi büyükannelere veya büyükbabalara nazaran daha kolay kaldırabiliyor. Çabucak bir parantez açalım: Herkesin ailesi elbette bu türlü olmak zorunda değil. Misal 2005’li birinin, 1972 yahut 1969 doğumlu ebeveynleri olduğunu varsayalım. Artık 2005’li gencimiz, toplumsal medyadan gördüğü bir latifeyi -ailesi çok da sert bireylerden oluşmuyorsa eğer- rahatça yapabilir.

Çünkü 1972 ve 1969’lu insanların, Twitter ile çok olmasalar da Facebook ve Instagram’la haşır neşir olduklarını söyleyebiliriz. Bir de aileler, çocuklarından bu üzere platformları kullanmayı öğreniyor ve daha yaşlı insanlara nazaran şimdiki olana pek de yabancı kalmıyorlar.

Bu da X şahsının, ”anne bak sana ne göstereceğim” diye gelip annesine, içinde argo bulunan bir toplumsal medya capsini gösterdiği vakit, çoğunlukla ufak bir tebessüm ile birlikte hafif bir kızgınlık reaksiyonu almasına neden olabiliyor.

Eğer anneniz bu yansıyı vermezse en fazla üstteki kullanıcı üzere başınıza bir terlik yersiniz, o olur. Kelamın özü, kendi anne ve babalarınız, sizin güldüğünüz kadar o gösterdiğiniz komikli içerikleri, gülmeye bedel bulmayabilir. Neticede her ne kadar çocuklarının büyüdüğü tanınan kültüre aşina olsalar da kendi yetiştikleri toplumsal yapının daha farklı olması, bu durumu etkileyen bir faktör.

Mesela üstteki tweet’i atan kullanıcı, ebeveynleriyle tıpkı ilgi alanlarına sahip olmadığı için yaptığı esprinin anlaşılmadığını söylüyor. Muhtemelen annesi sabahları Müge Anlı yahut magazin programları falan izliyor olabilir. Bu yüzden de annenin, kullanıcı üzere Game of Thrones hakkında bilgisi olmaması çok doğal.

Hazır toplumsal medya demişken, nesillerin içine doğdukları teknolojinin farklılıklarından da kelam etmeden geçmeyelim:

İçeriğin birinci kısmında de birazcık çıtlatmıştık fakat ayrıntılıca anlatmak gerekirse, günümüzde Sessiz Jenerasyon (1945 ve öncesi), Baby Boomers (1945 – 1964), X (1965- 1979), Y (1980 -1999), Z (2000-2012) ve Alfa (2012- 2021) olmak üzere beş kuşağın kabul gördüğünü söyleyebiliriz. 

Özellikle Boomer ve X denen jenerasyonlarla Y ve Z jenerasyonu ortasında önemli bir teknolojik imkan farkı var. Mesela Boomer jenerasyonu büyüklerinizle sohbet ettiğinizde birden fazla köylerde, kasabalarda yaşamış ve yokluk çekmiş olduğunu söyleyecektir.

Hatta bilhassa Boomer nesli fabrikalarda, tarlalarda ve kentlerde çok ağır şartlarda çalışmak zorunda kalan bir kuşaktır. Hatta bu jenerasyonun yaşadığı köylerdeki meskenlerden birinde eski yöntem televizyon varsa köyün tüm çocukları o meskene televizyon izlemeye giderlermiş. Şimdilerde bizim yüzüne bile bakmadığımız TV’ye bile o vakitlerde ulaşmak çok zormuş gördüğünüz üzere.

Sessiz Kuşaklar ve Boomer’lar, radyoda savaş ve darbe haberleri dinleyerek büyümüş kuşaklardır ayrıca. Bu nedenle günümüzün esprileri, onlara çok alakasız ve boş şeyler olarak gelebiliyor. Zira yaşadıkları zorluklar nedeniyle mizaçları günümüz gençlerine nazaran daha önemli olabiliyor. 

Atıyorum, gidip bu şahıslara içinde otoriteye başkaldırı ve özgürlük naraları geçen latifeler yaparsanız, çok öfkelenip sinirlenebilirler. İşte sebebi tam da az evvel bahsettiğimiz, darbe ve savaş kaygısıyla büyümüş beşerler olmalarından kaynaklanıyor. O yaptığınız espriler onlara latife üzere değil de güya ‘gülerlerse mahpusu boylayacakları fecî siyasi fikirler’ üzere gelebiliyor.  

X nesli için de bu bahsettiklerimiz geçerli ki bunların birden fazla, Z jenerasyonunun ebeveynleri oluyor. Onların tek farkı, kendilerinden evvelki kuşaklara göre güzel – berbat daha eğitimli olmaları. Zira bu jenerasyonun birçoklarının aileleri çalışmak için kentlere göç ettikleri için onlar, kent hayatına daha fazla alışkınlar.

Ayrıca teknolojiye çok uzak da değiller. O devirlerde, artık her meskende bir TV olabiliyordu şayet ailenin maddi durumu çok da makus değilse. O yılların gençleri de walkmanle müzik dinleyip sokaklarda yürüyüş yapabiliyorlardı örneğin.

İşte bu yüzden bu bireyler, anne ve baba oldukları zaman internet, bilgisayar, akıllı telefon, toplumsal medya gibi mevzulara çok da Fransız kalmadılar.

Tabii Y ve Z neslinin içine doğduğu dünya daima teknolojik bir gelişme içerisindeydi. Bilgisayar artık herkesin konutunda olması zarurî bir alet olarak görülüyordu. Bu nedenle bu kümeye ilişkin çeşitli espriler, latifeler ortaya çıkıyordu. Haliyle daima MSN’de yazışmayan, Facebook’a dudak büzmeli foto atmayan ebeveynlerden tıpkı lisanı konuşmayı nasıl bekleyelim?

Mesela en başta söylediklerimizle sonucu bağlamak gerekirse, Y jenerasyonunun ergenlik devrindeki emo muhabbetini Boomer bir dede yahut X kuşağı olan bir anne doğal olarak anlayamaz. Gidip emo ile ilgili komikli bir Twitter capsi gösterseniz ”bu ne be” falan derler.  

Veyahut ”halis mi”, ”aga bee”, ”şunu yapmazsam ölecekmişim” gibi üzere toplumsal medya lisanına has bir ağızdan konuşursanız, boş gözlerle size bakabilirler. Bu da oldukça olağandır. Pekala siz ebeveynlerinizle tıpkı şeylere gülüyor musunuz? Niyetlerinizi bizimle yorumlarda paylaşın. 

• Görsel Kaynakları: Harvard Business Review, TechBuzz News