Çıplak gözle baktığınızda pek olağan görünen bir ekran, fotoğrafta birtakım sebeplerden ötürü gökkuşağı renklerinde ve dalgalı bir desende görünür.

Bu durum, birtakım ekranlarda biraz daha farklı biçimde karşımıza çıkar. Bilhassa CRT(tüplü olarak bilinen) monitörlerde “yatay ve kalın bir çubuk” süratlice dikine gerçek akmaya başlar (Mor ve Ötesi’nin Bir Derdim Var klibinde olduğu gibi).

Bu imgeye yabancı değilsiniz. Gerçekte ve kamerada farklı görünen bir bilgisayar ekranı:

Bunun sebebini açıklamadan evvel, dijital aygıtların ekranlarının çalışma mantığını açıklamamız gerekiyor. Aslında dizüstü bilgisayarınızın, monitörünüzün, TV’nizin yahut telefonunuzun ekranı daima değişmektedir.

Tüm bu aygıtların farklı süratlerde bir “yenileme hızı” vardır. Yenileme suratı, aygıtın ekranındaki manzaranın saniyede ne sıklıkta değiştiğidir. Bu sürat, ekranlara nazaran farklılık gösterir. Günümüzde ekseriyetle aşağıdaki yenileme suratları kullanılır:

• TV’ler: 75Hz-120Hz
• Bilgisayar monitörleri: 60Hz-360Hz
• Telefonlar: 50Hz-120Hz

Ekranda bir hareketli imaj gördüğünüzü sanırsınız fakat aslında imgenin kendisi hareket etmez.

Ekranda inanılmaz derecede süratli görünen, daha sonra beyninizin düzelttiği, ekranda bir şeyin nitekim hareket ettiğini düşündüren çok sayıda kare geçer. Saniyedeki kare suratı ne kadar yüksek olursa hareket de ekranda o kadar inandırıcı görünür.

Artık bilgisayar ve TV ekranlarının nasıl çalıştığını bildiğinize nazaran, kameraların nasıl çalıştığına da bir göz atalım.

Burada “deklanşör(enstantane) hızının” nasıl çalıştığını bilmek gerekiyor. Deklanşör suratı, bir pozlama sırasında deklanşörün açık kaldığı müddettir. Kameranızın, o fotoğrafı çekmek için ne kadar vakit harcadığı manasına gelir. Ne kadar uzun sürerse, fotoğraf o kadar bulanık olur (hareketli bir objenin fotoğrafını çekmeye çalışıyorsanız).

Çoğu çağdaş DSLR ve aynasız fotoğraf makinesi, 1/4000 ile 1/8000 ortasında değişen çok süratli bir deklanşör suratına sahiptir. Bu, kameranın imgeyi yakalamasının saniyenin 1/8000’i kadar sürdüğü manasına gelir.

Şimdi zurnanın zırt dediği yere gelelim:

Daha evvel de belirttiğimiz üzere, TV/bilgisayar ekranınızdaki imaj daima olarak 50Hz ile 360Hz ortasında değişir. Kameralardaki deklanşör suratının nasıl çalıştığından da bahsettik. Artık bu bilgileri bir ortaya getirdiğimizde beyninizde bir ampul yanacaktır.

Deklanşör suratı düşük tutulan bir kamera, yenileme sürecinin ortasında ekranı yakalayacaktır. Bir ekranın yenileme suratı ne kadar yüksek olursa manzara o kadar düzgün olur.

Konuyu bir de telefonlardaki OLED ekranlar üzerinden ele alalım:

Bu tip birtakım ekranlarda parlaklık, darbe genişlik modülasyonu (PWM) usulü kullanılarak ayarlanır. Ekran art ışığı, yüksek süratte daima olarak açılıp kapanır(yukarıdaki örnekte de bahsettiğimiz gibi).

Mesela ekran parlaklığı %40’sa art ışık %40 vazife döngüsüyle çalışır. Bu da ekranın her döngüde %40 parlak kısım ve %60 koyu kısımla yenilendiği anlamına gelir. Kamera -beynimizin aksine- bu koyu kısımları algılayabildiği için vizörde yahut fotoğraflarda dalgalanma yahut çizgiler oluşur.

Ekran parlaklığı %100 olursa parlak kısımlar de %100 olacağı için bu sorun yaşanmaz. Bu nedenle telefonun OLED ekranının fotoğrafını çekmeden evvel ekranı azamî parlaklığa ayarlayın.

Bu duruma neden olan öteki bir fenomenden de bahsetmemiz gerekiyor:

Ekranlar bir piksel ızgarasıdır. Dijital fotoğraf da piksellerden oluşan bir ızgaradır. Bunlar üst üste geldiğinde hareli bir desen oluşur.

Bu piksellerden kimileri üst üste gelirken kimileri gelmez. Bu nedenle dalgalar, şeritler oluşur. Tıpkı alttaki ekran fotoğrafında olduğu üzere:

Aynı efekti, art geriye duran iki adet pencere perdesinde de görebilirsiniz. Hatta kazak üzere birtakım giysiler de tıpkı sebepten ötürü görüntülerde dalgalı bir biçimde görünebilir.

Peki sinemalardaki ekranlarda neden bu sorunu görmeyiz?

Filmler 24 fps’de çekilir; yani bir sinema izlerken, bir saniyede ekrana yansıtılan 24 hareketsiz görüntü(kare) görürsünüz. Aksiyon sinemaları ve görüntü oyunları, hareketin daha da pürüzsüz görünmesini sağlamak için daha yüksek kare suratlarına sahiptir.

Ekranın yenileme suratı ve çekim yapan kameranın deklanşör suratı eşitlenerek sinemalarda bu sorunun önüne geçilir. Birebir biçimde siz de bu eşitliği sağlayarak daha âlâ fotoğraflar ve görüntüler çekebilirsiniz. Bilgisayarınızın yahut telefonunuzun/kameranızın ayarlar kısmından bu suratları ayarlayabilirsiniz. Parlaklığı, kontrastı ve arayı ayarlamayı da deneyebilirsiniz.

Kaynaklar: Camera Gurus, Science ABC, WIRED, Consumer Huawei