Çok eski vakitlerde, fotoğraf makinelerinden bile evvel, yapılan insan çizimlerinde gülümsemelerin inanılmaz oranda az olduğunu görürüz. Bu, daha sonradan karşımıza çıkan fotoğrafçılıkta da fark edebileceğimiz derecede yaygındı. O denli ki rastgele bir memnunluk ibaresi göstermeyen yüzler yüzünden birçok kişi, eski devirlerde yaşayanların tamamını mutsuz sanabiliyor.
Fakat iş pek de düşündüğümüz üzere değil. Beşerler (fotoğraf makinesinin birinci ortaya çıktığı) 1800 yıllarında da günümüzdeki üzere memnundu. Pekala o vakit neden bu memnunluğu fotoğraflara aktarmadılar? Gelin birlikte bakalım.
Ama önce…
“1800’lü yıllarda beşerler mutluydu” cümlesini günümüzdeki memnunlukla bağdaştırmak gerek. Ülkelerin muhakkak meseleleri, savaşlar, krizler vb. olabilir ama bunlar, gülümsemek üzere doğal bir tepkiyi ortadan kaldıramaz.
Çünkü gülmek bir reaksiyondur; daima yüzümüzde taşıdığımız bir ‘ifade’ değil.
Sorumuza geri dönelim: Beşerler neden gülümsemelerini fotoğraflara taşımadı?
Buradan sonrasında basitten karmaşığa yanlışsız ilerliyor olacağız.
Fotoğraf mühletinin uzun olması, birden fazla kişinin gösterdiği birinci sebep oluyor. Fakat…
Fotoğrafın çekilme mühleti 1850’lere kadar birkaç saniyeye düşmüştü bile. Bunun öncesinde uzun müddetler boyunca gülümsemek zorlamış olabilir.
Fakat bu, o kadar esaslı bir sorun olsaydı, dediğimiz üzere 1850’lerde bu durum aşılmış olurdu.
Yaygın olarak inanılan ikinci sebep ise o devirlerde dişlerin gösterilmek istenmemiş olması
1800’lerde elbette herkes kir içinde geziyordu demiyoruz. Ancak hijyen anlayışı günümüzden hayli farklıydı. Bu sebeple birden fazla kişinin dişleri pek de estetik görünmüyordu.
Peki bu, gülümsemelerini engelliyor muydu?
Hayır elbette. Lakin bu durumun yaygın olması toplumda beğenilen görüldüğü anlamına gelmiyor. Açık alanlarda sesli ve dişleri gösterecek biçimde gülmek güzel görülmüyordu.
Ama hepimizin bildiği üzere, dişlerimizi göstermeden de çok net bir halde gülebiliriz.
Peki o vakit neydi gülmeyi engelleyen bu sebep?
Bu soruya net bir biçimde karşılık veremeyiz ancak en büyük ihtimali sizlerle paylaşalım.
Cevabın, geleneklerde ve alışkanlıklarda olduğu düşünülüyor
Günümüzde, anında fotoğraf çekebilen telefonlarımız var. Bu sayede istediğimiz anı istediğimiz halde yakalayabiliyoruz.
Tek fikrimiz hafıza oluyor lakin o da yedeklemeler üzere tahlillerle halledilebiliyor.
Fakat eski periyotlardaki fotoğraf anlayışı çok farklıydı
Bu vakitlerde fotoğraf, şanslı (zengin) olanların ulaşabildiği bir imkândı. Ek olarak; çekilen bu fotoğraflar, hatırlanması istenen bireyler için bir anıt niteliği taşıyordu.
Belki de hayatınız boyunca sadece bir kez elde edebileceğiniz bu imkânı da o vakitlerde gülerek harcamak istemezdiniz.
Çünkü portre çizimleriyle tıpkı anlayış hâkimdi
Yani olabildiğince önemli ve hoş görünmeye çalışırdı birden fazla kişi. Bilhassa de tarihi açıdan kıymetli kişiliklerin portrelerinde bunu görebilirsiniz. Varlıklı aile üyelerinde de bu tavır vardı.
Yani bir bakıma kendilerini ölümsüzleştirmiş oluyorlardı.
Son olarak toplum içinde gülmenin genel olarak pek de beğenilen karşılanmadığını söyleyebiliriz
Bunu yanlış anlamayın. Çünkü günümüzde bile toplum içinde sesli kahkahalar atmak pek de güzel karşılanmayabiliyor, ki her ülkede bu bu türlü.
Sadece evvelki vakitlerde bu durum daha yaygın ve köklüydü. O denli ki çok fazla gülen şahıslar zihinsel rahatsızlıklarla bağdaştırıldığı için birden fazla kişi bu türlü bir izlenim yaratmamaya çalışıyordu.
Tüm bunlar, insanların fotoğraflarda çoğunlukla gülmemesini açıklıyor.
Aslında bahsettiğimiz 1800’lü yıllarda da gülümseyen şahısların fotoğrafları var.
Sadece büyük fotoğraf stüdyoları insanları aşikâr bir formda durmaları için yönlendirdiğinden standart oymuş üzere görünüyor. Burada da alışkanlıkların tesirini görüyoruz.
Örnek olarak üstteki fotoğrafa bakabilirsiniz.
Gülümsemelerin yakalandığı fotoğrafları ne vakit gördük?
Yaygın olarak baktığımızda kabaca 1900’lerden itibaren 1910’lara, 20’lere ve bu formda gerisine gidildiğinde, vakit içinde fotoğraflarda gülmenin yaygınlaşması göze çarpıyor.
Burada bahsimizi, Kodak şirketinin kurucusuna, George Eastman’a bağlıyoruz.
- Eastman Kodak’ın Brownie makineleriyle her erkek yahut kız çocuğu hoş fotoğraflar çekebilir (1900)
Şirketin elde taşınabilir fotoğraf makinelerini (ilki 1888’de) üretmesinin akabinde insanların lüks olarak gördüğü bu tecrübe halk içinde yaygınlaştı.
Zaman içinde bu alanda yaşanan gelişmeler ve makinelerin daha ulaşılabilir olması, amatör fotoğrafçı sayısını da artırdı
Bu sayede “hayatım boyunca çekeceğim tek fotoğrafım bu olacak” anlayışı da yavaşça ortadan kalktı ve insanların gülmeme konusundaki tasaları de fotoğraflardan görülebileceği üzere silinmeye başladı.
Birkaç enteresan bilgi daha:
- Ölülerle fotoğraf çektirerek onların anısını yaşatma geleneği daguerreotype vakitlerinde hayli yaygındı.
- En başta (1827’de) Joseph Nicéphore Niépce’nin ‘güneş çizimi’ metodu vardı. Bu yolla altta görebileceğiniz görsel elde edildi ve bunun için yaklaşık 8 saat gerekti. Formülün özgün ismi ise heliograph
- Louis Jacques Mande Daguerre ise 1839’da fotoğrafları kalıcı hâle getiren Daguerreotype tekniğini buldu.
- Frederick Scott Archer ise 1851 yılında ortaya çıkardığı wet-plate collodion usulüyle fotoğraf çekime müddetini, duruma nazaran saniyelerle dakikalar ortasına indirgemeyi başardı.
- Portre çizimi yapanlar, bahis ölüler olduğunda iki kat ödeme istediği için de beşerler fotoğrafa daha çok yöneliyordu.
- Günümüzde insanların gülüyormuş üzere görünmesi için “cheese (peynir)” denmeleri istenir.
- Önceki vakitlerde hoşluk standartlarının da tesiriyle dudağın daha küçük görünmesi için prune (kuru erik) denilmesi istenirmiş.
- Türkiye’nin fotoğraf geçmişine bakıldığında ise Osmanlı’da açılan birinci fotoğraf stüdyosunun, Daguerre’in şahsen öğrencisi olan Mösyo Compa tarafından açıldığı düşünülüyor.
- Zira stüdyosu, 1842 yılında Beyoğlu’nda açıldı.
Düşüncelerinizi yorum kısmında paylaşabilirsiniz.
Kaynaklar: Weird History, TIME, Image Restoration Center, American Daguerreotypes, Harry Ransom Center, Un Jour de Plus à Paris, The Franklin Institute