Günümüzde insan sıhhatini olumsuz tarafta etkileyen sebepler ortasında elbet ki listenin birinci sıralarında etraf kirliliği bulunuyor.
Çarpık kentleşme, hayatımıza giren teknolojilerin tesirleri, bilinçsiz toplum, süratli nüfus artışı, fabrikaların sorumsuz işleyişleri üzere faktörler; etraf kirliliğinin ana sebeplerinden ve bu etraf kirliliğini vakit zaman endüstriyel yollar ile çözmeye çalıştığımız oluyor. Halbuki doğa anayı yeniden tabiat ananın evlatları ile temizlememiz de mümkün. Bugün sizlerle Fitoremediasyon konusunu ele alacağız.
Fitoremediasyon sözünün kökeni ve anlamı
Örnek bir Fitoremediasyon sahası
Fitoremediasyon sözü, Latincede bitki manasına gelen Fito (Phytos) sözüyle, düzeltmek ya da berbatlığı ortadan kaldırmak anlamına gelen Remedium sözlerinden oluşan Phytoremediation sözünden lisanımıza geçmiştir. Türkçeye, bitkisel ıslah sistemleri olarak çeviri edebiliriz.
Fitoremediasyon, en genel tabirle yeşil bitkilerin kullanılarak kirli ve tehlikeli atıkların ortamdan uzaklaştırılması ve yok edilmesidir.
Fitoremediasyon’un genel mantığı ve işleyişi
Fitoremediasyon’da iddia edeceğiniz üzere özellikle toprak ve sudaki kirliliği temizlemek hedeflenir. Toprakta bulunan zehirli ve ağır metal olarak tanımlanan katı, sıvı ya da radyoaktif atıklar, hem çevreyi kirleterek beşerler da dahil olmak üzere canlılara ziyan verir hem de toprağın randımanını düşürür.
İşte toprağa karışan bu ziyanlı hususlar, hiperakümülatör bitkiler olarak isimlendirilen kimi bitkilerce toplanıp yok edilir ya da zararsız bir halde tekrardan tabiata geri salınır.
Fitoremediasyon’da kullanılan bitki türleri
Çin’deki Quzhou Luming Park’ı, dünyanın en tanınan Fitoremediasyon bölgelerinden biri ve estetik olmasından dolayı de çokça turist çekiyor.
Toprak ya da suda tercih edilen Fitoremediasyon cinsine ve bölgedeki ziyanlı unsurun çeşidine göre tercih edilen bitki tipi de değişmektedir lakin tekrar de ismini duyunca bir epey şaşıracağımız birçok bitki bu listede yer alıyor.
Hardal, kırmızı yumak çimi, karahindiba (acıyünek, güneyik ya da çıtlık), ayçiçeği, kadife çiçeği (aynısefa), filkulağı, kına çiçeği (türbe çiçeği), buz çiçeği (öğle çiçeği), su sümbülü, karadut, eğrelti, karasöğüt, kavak, servi (selvi), hint otu (kene çiçeği) ve su mercimeği bitkileri Fitoremediasyon’da en sık kullanılan ve en başarılı bitkilerdir.
Fitoremediasyon’un çeşitleri ve uygulama alanları
Fitoremediasyon’un kendi içerisinde birtakım farklı uygulama prosedürleri mevcuttur. Örneğin bazı bitkiler yalnızca kökleri ile zararlı hususları toplarken; kimileri ise kökleri ile ziyanlı hususları gövde ve yapraklarına dağıtır. Birtakım bitkiler ziyanlı hususları büsbütün yok ederken; kimi bitkiler ise ziyanlı maddeyi zararsız bir biçimde tabiata bırakır. Kimi bitkiler bu arıtma sürecini tek başına yaparken kimi bitkiler ise bu süreci topraktaki mikroorganizmalar ile birlikte yapar.
Tüm bu Fitoremediasyon çeşitlerinin özel isimleri ve prosedürleri mevcut fakat bizler için ileri ayrıntı olan bu bilgilere, meraklı takipçilerimiz içeriğin sonundaki kaynaklar kısmından bilimsel makaleleri okuyarak ulaşabilir.
Fitoremediasyon’un olumlu yanları
Su mercimeği ile Fitoremediasyon’u en yakından takip eden kurbağa
Öncelikle Fitoremediasyon tamamen organik bir arıtma fonksiyonu gördüğü için bu arıtma fonksiyonu boyunca etraf ikinci sefer kirlenme durumuyla asla karşılaşmıyor. Arıtım yerinde yapılabiliyor ve sanayi tipi arıtmalarda olduğu üzere atık dökümü için yeni bir alana gerek duyulmuyor.
Uygulaması pek kolay, toprağa ve atığa nazaran hakikat bitkiyi seçip ekmek dışında öteki bir kederimiz olmuyor ve ayrıyeten bitkilerin sanayi tipi arıtma tesislerinden daha estetik olduğunu da unutmamak gerekiyor. Bitki yetiştirmenin, bir arıtma tesisi kurmaktan çok daha ucuz olduğunu da eklemeye gerek yoktur herhalde diye düşünüyoruz.
Fitoremediasyon da olsanız olumsuz taraflarınız illaki oluyor
Her hoş şey üzere Fitoremediasyon’un da olumsuz tarafları yok değil. Örneğin, bölgedeki arıtma süreci, Fitoremediasyon’da; toprağa, bitkiye ve kirliliğe bağlı olmakla birlikte öteki doğal olmayan arıtma metotlarından daha uzun sürebiliyor.
Yapraklarında ağır metal ya da ziyanlı unsurlar biriktiren ve şimdi bunları imha edememiş bitkilerin sonbaharda yaprakları dökülürse, yaprakların toprağa karışmasıyla bu ziyanlı unsurlar de yeniden tabiata karışmış sayılıyor.
Son olarak ise, odunsu bitkilerde (kavak gibi) bitkinin hapsettiği lakin şimdi imha etmediği ziyanlı unsurlar varsa ve bu bitkideki birtakım kısımlar odun olarak sobada yakılırsa; yüksek ihtimalle sobadan çıkan dumanlar ile bu tehlikeli unsurlar yine tabiata karışmış olacak.
Çernobil’in bilinmeyen kahramanı Fitoremediasyon
Fitoremediasyon, iddia edebileceğiniz üzere bugüne kadar çoklukla gelişmiş ülkelerde kullanılan bir arıtma prosedürü ancak yavaş yavaş ülkemizde de kullanılabileceği tarafında çeşitli üniversitelerin araştırmaları mevcut hatta kimi pilot ilçelerde bilimsel seviyede araştırmalar yapılıyor.
Bugüne kadar elde edilen datalar ortasında en farklı iki bilgi ise; birden fazla bitki bünyesinde 100 ppm’lik çinko birikimi yapabiliyorken; Fitoremediasyon bitkilerinin ortalama 26 bin ppm’lik çinko birikimi yapabiliyor olması ve Çernobil’deki faciadan sonra ortaya çıkan Sezyum 137 (Cs-137) radyoaktif hususunun değerli bir kısmını Fitoremediasyon bitkilerinin ıslah etmesi olarak sıralayabiliriz..
Peki ya sizler daha evvel Fitoremediasyon prosedürünü duymuş muydunuz? Fitoremediasyon bitkileri ve bu doğal arıtma prosedürü hakkındaki niyetleriniz neler? Yorumlarda bizlerle paylaşabilirsiniz.
Kaynaklar: 1 / 2 / 3 / 4 / 5 / 6 / 7 / 8 / 9 /