Hoşlandığınız biriyle gerçekleştirdiğiniz birinci buluşmanın tahminen de en gergin anıdır hesap ödeme süreci. Hesabı direkt siz yahut karşı taraf mı ödemeli yoksa herkes kendi hesabını mı ödemeli? İşte çıkmaza sürükleyen bu durumdan kurtulmak çok da kolay değil. Ülkemizde tek kişinin hesap ödemesi yerine herkesin kendi hesabını ödemesi için kullandığımız bir tabir var: Evet, Alman usulünden bahsediyoruz.
Peki neden herkesin kendi hesabını ödemesine Alman yolu diyoruz hiç düşündünüz mü? Aslında farklı ülkelerde farklı biçimlerde anılan bu hesap ödeme prosedürünün ülkemizde Alman yordamı olarak anılmasının kimi sebepleri bulunuyor. Bugün sizlere Alman yolu isminin nereden geldiğini ve farklı ülkelerde neler dendiğini açıklayacağız.
Dünya savaşlarıyla yıpranma sonucu oluşan dev hiperenflasyonların ülkesi: Almanya
Almanya, hem 1, hem de 2. Dünya Savaşı’nda en ön safhada yer almış ve ikisinde de kaybetmiş bir ülke. 1. Dünya Savaşı’nın akabinde savaş tazminatıyla kolay kolay üstesinden gelemeyeceği bir borcun altına giren ülke, bizler Mustafa Kemal Atatürk önderliğinde ülkemizi kurduğumuz 1923 yılında hiperenflasyonla boğuşuyordu. Hatta durum o kadar ciddiydi ki beşerler maaşlarını bavullarla almaya başlamışlardı.
II. Dünya Savaşı’nda da iktisat olarak büsbütün çöken Almanya, 1950’li yıllardan sonra endüstrisini dışarıdan iş gücü alıp büyüterek süratle toparladı. Dışarıdan alınan iş gücü muhtaçlığı sebebiyle ülkemizden de çok sayıda insan Almanya’ya göç etmişti.
Neden herkesin kendi hesabını ödemesine “Alman usulü” diyoruz?
Ülkemizde herkesin kendi hesabını ödemesine Alman adabı denmesinin sebebi, hiper enflasyon günleriyle alakalı. Bu bahiste son derece anlaşılır bir açıklama sunan Ekonomist Prof. Dr. Sadi Uzunoğlu’nun açıklaması şu biçimde:
“Hiperenflasyon yaşayan ülkelerde her şey peşin alınıp satılır. Yaz sonra ödeyeyim olmaz. Fiyatlar daima arttığı için beşerler restoranlara ödemeyi yemeden yapar. Almanya bunu iki büyük savaş sonunda yaşadı. Kimse kimseye borç vermedi. Alman yordamı buradan geliyor.”
Tweet’e buraya tıklayarak ulaşabilirsiniz.
Ekonomist Uzunoğlu’nun açıklamasından da anlaşılacağı üzere hiperenflasyon nedeniyle halk daima yoksullaştı. Bugün borç verilen paranın yarın bedelinin birebir kalmaması nedeniyle kimse kimseye borç vermemeye başladı. Bunun sonucunda da herkes kendi hesabını ödemeye başladı. Almanya’yla gerek savaş devirleri gerekse de sonraki sanayii güçlendirme günlerinde her vakit yakın ilgilere sahiptik. Ülkemizde herkesin kendi hesabını ödeme durumuna Alman adabı denmesinin gerisindeki neden de aslında buna dayanıyor.
Herkesin kendi hesabını ödemesine farklı ülkelerde ne deniyor?
Evet, ülkemizde Alman metodu diyoruz, lakin farklı ülkelerde bu ve gibisi hesap ödeme usullerine farklı ülkelerin ismiyle hitap edilebiliyor. Örneğin bizler bu usul hesap ödemeleri için “Alman usulü” derken İngilizce’de “Hollanda usulü” deniyor. Mısır’da “İngiliz usulü”, Pakistan’da ise “Amerikan usulü” manasındaki sözlerle bu hesap ödeme sistemi kullanılıyor.
İngilizce’yi lisanı olarak kullanan ülkelerde Hollanda yöntemi dendiğini söylemiştik. Aslında bunun kökeni de Almanlardan geliyor. 17 ve 18. yılları içerisinde pek çok Almanca konuşan insan ABD’ye göç etti. Pennsylvania’ya taşınan Almanlar, “Pennsylvania Dutch” olarak tanınmaya başladılar. Bunun sebebi de Almanya’nın kimi dağlık bölgelerinden gelen insanları için “High Dutch isminin kullanılmasıydı. Hollanda’dan gelen insanlara da “Low Dutch” ismi kullanılıyordu.
Pennsylvania Dutch’lı olarak tanınan insanların arkadaş ortamlarında bile kendi hesabını ödeyip borçlanmaması üzerine vakitle bu isim İngilizce’de kendine yer edinmiş oldu. Bu açıdan baktığımızda borç ödeme sistemine en gerçek ismi veren ülkenin “Alman usulü” ile Türkiye olduğunu söyleyebiliriz.
Bugün sizlere neden “herkesin kendi hesabını ödeme” sistemine Alman adabı dendiğini açıkladık. Fikirlerinizi yorumlar kısmında bizimle paylaşmayı unutmayın.
Kaynak: 1, 2