Warhammer 40K cihanında, en kolay haliyle zihin büyüsü diyebileceğimiz bir konsept olan Psychic Power diye bir şey vardır. Orklar bu gücü kolektif olarak kullanırlar. Örneğin araçlarını kırmızı boyarlar çünkü “Kırmızı daa ‘ızlı”dır (Ork İngilizcesinden çevirince bu türlü oluyor). Renklere karşı benzer bir algı insanlarda da olabilir mi? Örneğin sporda? Gelin, bu mevzuda bilim insanları ne demiş daima birlikte bakalım. 

Doğada kırmızı rengin dikkat çektiğini, insan gözünün en süratli seçtiği rengin kırmızı olduğunu biliyoruz. Ayrıyeten kırmızı renk ekseriyetle öfke, kızgınlık, agresiflik ile bağdaştırılıyor. Bu açıdan bakınca bu renk, sporda muvaffakiyet için gereken ivmeyi kazandırıyor olabilir mi?

Aslında bu bahis birinci olarak Nature’da yayımlanan bir çalışma ile tartışılmaya başlandı.

Nature dergisinde yayımlanan “Red Enhances human performance in contests (Kırmızı, karşılaşmalarda insan performansını arttırıyor)” başlıklı makale, tabiatta kırmızı rengin dominantlıkla, soluk renklerin ise sinme ya da korkmayla ilişkilendirildiğini belirtiyor. Emsal bir tesirin, renklere dayalı bir uyaran olarak insanların bilinçaltını da etkilemiş olabileceği belirtiliyor. Kırmızı, testosteron kaynaklı dominantlığın rengi olarak görülüyor. Öte yandan bu çalışmanın konusu dövüş sporları olduğu için başka bir temel olarak ele almakta yarar var. 

Bu çalışmadan öncelikli olarak çıkan sonuç şu: atletlere rastgele olarak verilen kırmızı ve mavi ekipmanlar, sportmenlerin dövüş sporlarındaki muvaffakiyetini etkileyebiliyor. Hatta hakemler de kırmızı giyen atletleri kollamaya meyilli. Sportmenlerin kullandığı ekipmanların renkleri dijital teknolojilerle değiştirildiğinde, hakemlerin kararlarının da değiştiği kanıtlanmış durumda. 

Herkesin favorisi olan futbolda durum ne?

Gelelim futbola, malum hem futbol en tanınan spor hem de Dünya Kupası başladı. Vaktinde Alex Ferguson, oyuncuları alanda birbirini bulabilsin diye devre ortasında gri formaları çıkarttırıp oyuncularını ikinci yarı alana kırmızı formalarla yollamıştı. 

Bir öbür çalışma ise Euro 2004’e odaklandı. Yunanistan’ın herkesin içini bayarak şampiyon olduğu o turnuvada, olağanda kırmızı yüklü forma giyen beş ekip bulunuyordu. Bu ekiplerin öbür renk bir forma giydiklerinde ve kırmızı formalarını tercih ettiklerinde performansları ortasında fark ortaya çıkıyordu. 

Bir diğer çalışma ise İngiltere’deki kadrolara odaklandı. 1946-2003 ortası devrin incelendiği bu çalışmada, kırmızı rengi formasında taşıyan grupların daha başarılı olduğu gözlemlendi. Grupların 3’te 1’inden fazlası mavi renge sahipken, kırmızı rengi kullananların sayısı birebir devirde %23 idi. Tekrar de muvaffakiyetlerin yüzde 60’tan fazlası kırmızılı kadrolara gitmişti. Hatta Liverpool, Manchester United ve Bayern Münih üzere kırmızı formalı gruplar, derbilerdeki rakiplerinden daha yüksek iç saha başarısına ve daha yüksek ortalama sıraya sahipti. Tıpkı çalışmayı Türkiye’de yapsak “Sarı renk muvaffakiyetin rengi” sonucuna varırdık. 

Peki forma rengi muhakkak tesirli mi?

Bilimin hoşluğu, doğru karşılığı bulana kadar aramaya devam etmesinden geliyor. Farklı bir araştırma, kırmızı rengin gücünü, daha doğrusu rastgele bir rengin gücü olduğu fikrini reddetmişti. 

İngiltere Ligi araştırma periyodunda Liverpool ve Manchester United dominasyonuyla geçmiş, ortada bir çıkan Arsenal ve Nottingham Forest üzere gruplar de kırmızı rengi tercih edenlerden olmuştu. O devir Manchester City, bugün olduğu üzere dev falan değildi; bugünün Fulham’ı ayarında ortada bir küme düşen, ortada bir 5-6 yiyen bir takımdı. Tottenham esasen hala bir kupa alabilmiş değil. Örnek genişledikçe kırmızının gerçekte bir gücü olmadığı ortaya çıkmış olabilirdi. 

Türk bilim insanları da tartışmaya dahil oldu.

Türk bilim insanları ise 2018 Dünya Kupası’nı incelediklerinde, başları bir kere daha karıştırmayı başardı. Kupada kırmızı forma giyen takımlar daha başarılı oluyordu. Birebir takımın bir öbür çalışması ise genel olarak sporda renk algısının değerli olduğunu, seçilen rengin her şeyin istikrarda olduğu durumda teraziyi lehimize olacak biçimde etkileyebildiğini açıkladı. 

Kırmızı renk, daha kolay algılanabilmesi ve ruhsal tesirleri nedeniyle grupların faydalanabileceği bir renk üzere duruyor lakin çalışmalara ve çalışmaların etrafında dönen tartışmalara bakılırsa, renklere körü körüne güvenmek için şimdi erken. Ayrıyeten, araştırmacıların da dediği üzere, “Kötü bir kadronuz varsa, kırmızı giymek apansızın kazanmanızı sağlamaya başlamayacak.”

• Kaynaklar:
• Red enhances human performance in contests
• Referees bias explain red color advantage in taekwondo
• The Influence of the “Red Win” Effect in Sports: A Hypothesis of Erroneous Perception of Opponents Dressed in Red – Preliminary Test
• SPORCULARDA RENKLERİN TESİRLERİNİN PERFORMANSLARINA YANSIMASI.
• 2018 DÜNYA FUTBOL ŞAMPİYONASINDA GRUPLARIN RENKLERİ VE MUVAFFAKİYETE YANSIMASI.