Günümüzde ebeveynler, bebekleri yaklaşık 16 ile 20 haftalık olduğunda onların cinsiyetleri hakkında bilgi sahibi olabiliyor. Bunun akabinde doğumun öncesinde bebekleri için alışveriş yapıyorlar. Bu noktada çoğunlukla, kızı olacak olan ebeveynlerin pembe renkli eserlere, erkek bebek bekleyenlerin ise mavi renkli eserlere yöneldiğini görüyoruz. Pekala neden bu renkler seçiliyor?

Baştan söyleyelim, bu yazıda ya da internette bakacağınız rastgele bir kaynakta bu mevzuya yönelik net yanıtlar bulmanız pek mümkün değil. Çünkü araştırmacılar, bu husus hakkında hâlâ çalışmalar yürütüyor. Lakin elimizde, bu duruma neden olduğu düşünülen oldukça güçlü sebepler bulunuyor.

En başından başlayalım: Renk seçenekleri pek de yaygın değilken bebekler ve çocuklar nasıl giyiniyordu?

• Franklin D. Roosevelt (1884)

Maryland Üniversitesinde tarihçi olarak vazife yapan ve içeriğimizin konusu üzerine yazılmış bir kitabı olan Jo B. Paoletti’nin söylediklerine nazaran, yüzyıllar boyunca erkek yahut kız fark etmeksizin tüm çocuklar için beyaz elbiseler tercih edildi. Yani cinsiyet ayrımı yapılmadı.

İyi de neden beyaz elbise?

• 1900-1910 arası

Bunun sebebiyse yeniden Paoletti’nin açıklamalarına nazaran bez değişiminin kolay olması ve rengin solacağı korkusu olmadan kıyafetlerin çamaşır suyuyla yıkanabilmesiydi. Yani tüm ebeveynler için pratik bir tahlil oldu.

Beyaz renk giyen çocuklar ne vakit farklı kıyafetler giymeye başladı?

Bu alışkanlık, çocuklar 6 yaşına gelene kadar devam ettirildi. Buradan sonra ise cinsiyetlerine nazaran aşikâr bir renk seçmediler. Erkekler babalarının, kızlar ise annelerinin giydiği cinsteki kıyafetlere yöneldiler. Birinci saç kısımları de 6 yaşına geldiklerinde yapıldı.

Eski görüntü kayıtlara baktığımızda çocukların da yetişkinler üzere giyindiğini görürüz. Bunu, bahsettiğimiz durumun bir örneği olarak görebiliriz.

Pastel renkler yavaşça yaygınlaştı. Yaygınlaştıkları vakit da bir gecede “mavi erkeklere, pembe kızlara göredir” denmedi. Hatta düşündüğümüzün tam aksi bir durum gerçekleşti:

Akılda tutmamız gereken bir nokta bulunuyor. O da kıyafetlerde yaygın olarak görülen pastel renklerin sadece mavi ve pembe olarak ortaya çıkmamış olması. Ortalarında öbür birçok renk olduğundan mavi ile pembenin muhakkak şeylere özel görülmesi hayli uzun vakit aldı. Renklerin bebek kıyafetlerinde yaygın görüldüğü vakitler 1800’lü yılların ortaları.

Burada varsayım edebileceğimiz üzere birbirinden farklı renkler, cinsiyet ayrımı olmaksızın küçüklerde tercih edildi. 1900’lü yıllarda ise işler esaslı formda değişmeye başladı.

Pembe rengin erkeklere, mavi rengin ise kızlara nazaran olduğu savunuldu. Hem de sebepleriyle birlikte

1918 yılının haziran ayında Earnshaw’s Infant Department yayını “mavinin kızlara, pembenin ise erkeklere göre” olduğunu söylemişti. Bunun sebebiyse tıpkı yayının bilgilerine nazaran, mavinin daha şık ve yumuşak olarak algılanırken pembenin daha güçlü ve katı bir renk olması.

Ardından TIME mecmuası de bunu dayanaklar nitelikte bir tablo paylaştı

1927 yılında paylaşılan bu tablo, cinsiyetlere nazaran uygun renkleri içeriyordu. Bu tabloda kullanılan bilgiler ise ABD’nin önde gelen kıyafet satıcılarından alındı. Bu bilgiler de erkek çocuklarının pembe, kız çocuklarının ise mavi renk giymesini destekliyordu.

Fakat bunlar herkes tarafından kabul gören açıklamalar değildi elbette. Cinsiyete nazaran renk ayrımı şimdi yaygın olmadığından daha çok ‘göz ya da saç rengine uyumlu giden’ kıyafetler tartışılıyordu.

İkinci Dünya Savaşı’nın akabinde, yani 1940’lı yıllarda günümüzdeki ‘kızlar için pembe, erkekler için mavi’ anlayışı hâkim oldu:

Bu noktada Paoletti, bahsin artık pazarlamayla ilgili olduğunu söylüyor. Çünkü kelam konusu savaşın akabinde bayanlara yönelik her eserde pembe renkler tercih edilmiş. Buradan sonra pembe renk, vakit içinde maskülen olmayan durumlara daha uygun görülmüş.

1960 yılına gelindiğinde bir nebze de olsa eskiye geri dönüldü. Buna ise başta vaktin cinsiyet eşitsizliği sebep oldu.

Bu vakitlerde gerçekleşen feminizm hareketi, beraberinde unisex kıyafetlerin tekrar tercih edilmesine de sebep oldu. Ama bu sefer kız çocukları, bir nebze maskülen giyinmeye başladı. Bunun sebebiyse Paoletti’nin söylediklerine nazaran, vaktin ebeveynlerinin kendi kız çocukları için daha fazla fırsat istemesiydi. Bayan haklarının bu devirde pek ön planda olmadığını hatırlamakta yarar var.

1985’e kadar, feminist hareketin de tesiriyle unisex kıyafetler yaygındı. Pekala sonra ne oldu?

Cinsiyete nazaran üretilen eserler tekrar yaygınlaşmaya başladı. Paoletti’nin bunu bağladığı iki sebep var. Bunların birincisi doğumdan evvel bebeğin cinsiyetini öğrenebilme avantajının yaygın oluşu. Öteki sebep ise buna bağlı olarak gelişen, bebek eserlerinin farklı cinsiyetlere nazaran seri üretimi. Yani satıcıların cinsiyetlere özel eserler üretmesi (havlular, bebek bezleri vb).

Bu durumun yaygınlaşmasıyla ebeveynler bebekleri için alışveriş yapmaya çıktıklarında belli bir cinsiyete özel üretilmiş ürünlere yönelmeye başladı. Elbette birtakım ebeveynler, yalnızca bebeklerinin cinsiyetini vurgulamak için de bu eserlere yönelince süreç daha da hızlandı. Yani kabaca, feminist hareketle bastırılan bu renklerin tekrar ortaya çıkmasında teknolojinin, yaygınlaşmasında ise paranın rol oynadığını söyleyebiliriz.

Ek olarak Paoletti’nin açıklamasına nazaran bu vaktin feministleri, kelam konusu kıyafetlerin kız çocuklarını oburlarının gerisinde bırakacağını düşünmedi.

1980’lerden günümüze…

Bu yazıyı okumadan evvel bu durumu hiç sorgulamamış olabilirsiniz. Ya da aileniz bu durumun her vakit bu türlü olduğuna inanıyor olabilir. Araştırmacıların bile emin olmadığı bu mevzuları sorgulamıyor diye kimseyi suçlayamayız. Çünkü bunlar doğduğumuz andan itibaren toplumun şuurumuza yerleştirdiği kurallar sayılır. Bilmemek değil öğrenmemek ayıp diyelim.

1980’lerde olduğu üzere şirketlerin pazarlama stratejileri hâlâ bu eserlerin muhakkak renklerle muhakkak bir cinsiyete satılmasını destekliyor. Elbette bu yalnızca bizim ülkemizde olan bir şey değil.

Paoletti’nin dışında birçok araştırmacı, tıpkı husus üzerine çalışma yaptı. Ve yapılan çalışmalar sonucunda renklerin cinsiyete özel bir halde ayrılmadığı kanıtlanmış oldu.

Örnek olarak 2.000 şahısla yapılan bir ankette insanlara favori renkleri sorulmuştu. Burada erkek ve bayan karışık olmak üzere çoğunluk mavi rengi tercih etti. Daha aktüel ve kesin bilgiler ortaya çıktıkça sizlerle paylaşıyor olacağız. Fikirlerinizi yorum kısmında belirtebilirsiniz.

Kaynaklar: Smithsonian Magazine, The List, Live Science 1/2, Britannica, The Infographic Show, Fast Company