Beslenme tüm insanların temel hakkıdır lakin besinlerin pahaları ve içerikleri hakkında gerçek bilgiyi almak da en az beslenme hakkı kadar değerlidir.
Gıdaların üzerindeki etiketler aslında besinlerin kimliği üzeredir, siz bunları okudukça neyi yiyip içtiğinizi de bir nevi tanımış olursunuz. Alışılmış bizim ülkemizde besinlerin eser içeriklerini okuma alışkanlığı pek yaygın değil, okusak da aslında çoğunlukla yanlışsız okumuyoruz. Bir de ufak bir parantez açmak isteriz, bu içerikte yazan bilgilerin hepsi ele alınan eserlerin üzerinde yazan etiketlerden derlendiği için siz de bakıp teyit edebilirsiniz. O halde gelin birtakım eserlerin içeriklerinin aslında o denli olmadığını birlikte görüp bilinçlenelim.
Meyve aromalı ve yapay tatlandırıcılı içeceklerde meyve oranı yok denecek kadar az.
Has meyve sularında %100 oranda meyve vardır lakin meyve suyu olarak satılan ve içindeki meyve oranı %10 olan içecekler meyveli içecek kategorisine girer. Ayrıyeten bu tip içecekler şeker, asit, aroma, renklendirici ve hami katkı unsuru de içerir. Keza meyve nektarları da %100 meyve içermiyor; fotoğrafta gördüğünüz markadaki şeftali nektarı %0,5, portakal nektarı %25, elma nektarı %16 ve üzüm nektarı %0,6 oranda meyve içeriyor. Yani bu içecekleri birbirinden ayıran en değerli ayrıntı meyve oranı. ”Meyve suyu alıyorum” diye gidip aromalı ve meyve oranı hayli düşük olan içecekleri alıyor olabilirsiniz.
Peki Fanta’nın yalnızca %3 oranda portakal içeriyor olması gerçeğine ne demeli?
Bir kutu Fanta, 24,1 gram ek şeker içeriyor; yani bu yaklaşık olarak 12 küp şeker demek. Ayrıca bu eserde yapay aroma verici, mısır şurubu (fruktoz) ve renklendirici bulunuyor. Velhasıl Fanta, portakal aromalı gazoz olarak bilinen bir eser lakin içerisindeki portakal oranı epeyce düşük.
Knorr tavuk bulyonda yalnızca %0,05 oranda tavuk olduğunu biliyor muydunuz?
Knorr tavuk suyu bulyonu, 3’lü, 6’lı, 12’li yahut 24’lü paketlerde satılır. Ayrıyeten bir paketteki tek adet bulyon 10 gram şeklindedir. Eserin ambalajı “Bulyonlarımızda kesik ya da sakatat eklenmemiş lezzetli etler kullanılır. Etlerimiz haşlanıp kurutulur” ifadelerini içeriyor fakat eserdeki tavuk oranı onbinde 5. Bu, bir ton bulyonun içinde 5 gram tavuk eti olması manasına geliyor.
10 gramlık bir tek bulyonda 0,005 gram, yani bir gramın 2000’de biri kadar tavuk eti olduğunu da eklemeden geçmeyelim. Bu üründe tavuk etinden çok tatlandırıcı, tuz, şeker ve baharatlar bulunuyor. Ürün etiketine ayrıntılı baktığınızda 100 gram eserde 49,3 gr tuz olduğunu görürsünüz. Bu da yemeklerinize bulyon yerine yarısı tuz olan bir eser katmışsınız manasına gelir. Bir de yemeği yaparken ekstradan eklediğiniz tuzu düşünün. Yemeklerinize bulyon atarken ekstradan çok fazla tuz atmamanız âlâ olabilir. Ayrıyeten eserin 100 gramında 19 gram palm yağı bulunduğunu da ekleyelim.
Gelelim limonatalara…
Limonatalar yaz aylarının vazgeçilmez içeceklerinden biri. Pekala marketlerde satılan limonataların içerisindeki limon oranı kaç derseniz, bu içeceklerde limon aroması vermesi için doğal aroma vericilerin kullanıldığını söyleyebiliriz. Lakin bu oran %10 civarıdır, yani çok yüksek değil. 250 ml’lik tek bardak limonatada 30 gram ek şeker yani yaklaşık 15 küp şeker bulunuyor. Aslında serinlemek için içtiğimiz bu eser şekerden ibaret; ayrıca içerisinde protein, lif ve yağ yoktur.
Peki Indomie Tavuk Aromalı Hazır Noodle’ın içinde hiç tavuk yok desek… Ki esasen burada “tavuklu” demek yerine “tavuk aromalı” denilerek söz oyunu yapılmış.
Bu eserin içerisinde %2 oranda yapay tavuk aroması bulunuyor. Yani tavuklu diye yediğiniz bu eser aslında vegan. Bu besinin içerisinde glüten, emülgatör, renklendirici, tuz, palm yağı, kabartıcı, kıvam arttırıcı, potasyum karbonat (asitlik düzenleyici) şeker, maya, çeşitli baharatlar ve aroma verici de mevcut.
Algida Max Twister Forest dondurmada ise süt %1, meyve ise %0,4 orandadır.
Dondurma dendi mi aklınıza sütten yapılan bir yiyecek geliyordur. Lakin gördüğünüz üzere bu eserin içerisindeki süt ölçüsü ve böğürtlen aroması epeyce düşük. Kısacası bu yiyecekte de bir sürü yapay tatlandırıcı olmasının yanında süt kreması, su ve şeker üzere bileşenler mevcut.
Bari nar ekşili sos bize bunu yapmasaydı…
Nar ekşisi deyince birçok kişinin aklına içinde %100 nar suyu olanlar gelebilir fakat markette satılan her eser maalesef bu oranı taşımayabiliyor. Mesela markettekilerin çoğunda nar suyu konsantresi oranı %30. Üstelik bazen üzerinde doğal eser olduğu yazsa dahi eser etiketinde glukoz şurubu kullanıldığını görebiliyoruz.
Birleşik Krallık’ta 500 şahısla yapılan bir çalışmada, sağlıklı beslenme ve besin etiketlerinde yazan bilgileri okuyup dikkate alma ortasında bir münasebet olup olmadığına bakılmış. Eğitim seviyesi yüksek olan iştirakçilerin, besin etiketlerini inceledikleri ve besinlerdeki yağ-şeker oranını önemsedikleri tespit ediliyor. Araştırmada, eser içeriğini okuma yüzdesinin, bireylerin gelir ve eğitim durumlarının artmasıyla paralel biçimde arttığı görülüyor.
Velhasıl eser etiketini gerçek okumak, neyi tükettiğinizi bilmeniz açısından gereklidir. Bu da son kullanma tarihine, üretim tarihine, üreticiye, eserin içeriğine, kalorisine ve besleyiciliğine dikkat etmek manasına geliyor.
Kaynaklar: Gıda Bilgi, Lab Medya, A101, Twitter, Besin Dedektifi, Besin Dedektifi 2, Migros, Migros 2, Migros 3, Coca Cola, Gastrofest, YouTube, Behance