Kurtuluş Savaşı’ndan cumhuriyetimizin kuruluşuna giden tarihi yolda epey kıymetli bir gelişme olan Mudanya Ateşkes Antlaşması, tarih severler için kesinlikle bilinmesi gereken bir olaydır. Bu antlaşma tıpkı vakitte, ülkemizin işgal altındaki topraklarının tekrar ana yurda katılması ve Ankara Hükümeti’nin ilk diplomatik zaferini elde etmesi üzere birçok değerli tarihi olayı da içinde barındırıyor. Bağımsızlığımıza giden yolda yurdumuzun işgal ordularından arınmasını sağlayan bu antlaşma, kendisinden sonra gerçekleşecek olan ve cumhuriyetimizin milletlerarası alanda tanınmasını sağlayacak mutabakatların temelini oluşturuyor.

Şimdi gelin ülkemizin işgalcilerden kurtuluşu ismine dönüm noktası sayılabilecek bir antlaşma olan Mudanya Ateşkes Antlaşması’nın tarihini, önemini, maddelerini ve sonuçlarını daima birlikte inceleyelim.

Mudanya Ateşkes Anlaşması’nın tarihine bakalım:

26 Ağustos’ta Başkomutan Mustafa Kemal Atatürk’ün komutasında başlayan Büyük Taarruz, büyük bir süratle ilerledi ve Türk ordusu 9 Eylül’de İzmir kıyılarına ulaştı. İzmir’deki yabancı devletlerin konsolosluklarına 9 Eylül’de onlarla görüşebileceklerini söyleyen başkomutan, kelam verdiği üzere o tarihte görüşme noktasındaydı. İtilaf devletlerinin temsilcileri Türk ordusunun bu süratli taarruzu karşısında hayrete düşmüş, bu ilerleyiş karşısında kaygılandıkları için görüşmelere katılmayı tercih etmemişlerdi. Ne de olsa Türk ordusunun galibiyeti sonrası bu cins gereksiz görüşmelere gerek kalmamıştı zira kazanan taraf aşikâr olmuştu.

İşgalci devletlerin tüm bu şaşkınlığı sırasında İngiltere, yeni Türk idaresinin kendileriyle savaş içinde olup olmadığı konusunda TBMM’den resmi açıklama istedi. Büyük uğraşlar sonucunda İzmir ve Batı Anadolu kurtarılmış fakat Büyük Taarruz şimdi sonlanmamışken İtilaf devletleri TBMM’ye ateşkes teklifi getirdi. Atatürk, müzakerelerin Trakya üzerinde yapılacağı ve Batı Anadolu’nun tartışmasız bir şekilde Türk yurdu olacağı kuralını koyarak Mudanya’da (Bursa) yapılacak olan ateşkes antlaşması müzakerelerini kabul etti.

Peki Mudanya Ateşkes Muahedesi nedir, ne vakit imzalandı?

Mudanya Ateşkes Antlaşması, Kurtuluş Savaşı’nı sonlandıran bir ateşkes antlaşmasıdır. Ateşkes sonucunda topyekün silahlı gayret durdurularak işgal altındaki topraklar ana yurda katılmıştır. Ayrıyeten antlaşma ile cephe savaşının yaşanmadığı ve ordumuzun işgal ordularıyla etkin bir formda çatışmaya girmediği kimi topraklar da ana yurda katılmıştır.

3 Ekim ile 11 Ekim ortasında yürütülen bu görüşmelere TBMM tarafından yetkilendirilen İsmet İnönü öncülüğündeki Türk diplomatlar katıldı. 11 Ekim 1922’de imzalanan Mudanya Ateşkes Antlaşması, yeni Türk yönetiminin birinci diplomasi zaferi olmuştur.

Mudanya Ateşkes Antlaşması’na kimler katıldı?

Mudanya Mütarekeleri’ne Ankara Hükümeti, İngiltere, Fransa ve İtalya katılmıştır. Ankara Hükümeti ile uzlaşmayı isteyen İngiliz Hükümeti tarafından Yunanistan’ın bu mütarekelere katılmaması rica olunmuştur. Bu sebeple ateşkes antlaşması görüşmelerine Yunanistan katılmamıştır.

Mudanya Ateşkes Antlaşmasının imzalanması için aracı olan iki devlet:

Kurtuluş Savaşı’nın ve işgale karşı direnişlerin sonucunda hayli maddi ve manevi açıdan ziyan eden İngiltere ve Fransa, kamuoyunun da baskısı ile Yunan ordusunun mağlubiyetinden sonra ateşkes antlaşmasının imzalanması için ısrarcı oldu. Ateşkes antlaşmasının yapılacağı haberi Fransa’da halk tarafından sevinçle karşılandı.

Mudanya Ateşkes Antlaşması’nın unsurları:

• İtilaf devletleri barış antlaşmasının imzalanacağı vakte dek İstanbul’da kalacaktır.
• Türkiye ile Yunanistan ortasında süren silahlı çatışma antlaşma yürürlüğe girmesinden itibaren son bulacaktır.
• Doğu Trakya Meriç Irmağı’na kadar boşaltılacak ve TBMM’ye teslim edilecektir.
• İstanbul ve Boğazlar TBMM’de kalacaktır.
• Devir-teslim sırasında sorun çıkmaması için taraf devletlerden oluşan yedi taburluk karma askeri kuvvet bölgede bulundurulacaktır.
• Doğu Trakya’ya asker geçirilmesi yasaktır.
• 14-15 Ekim gecesinden başlayarak çatışmaların durdurulması gereklidir.
• Yunan Jandarmaları da dahil bütün Yunan kuvvetleri mümkün olunan en kısa müddette geri çekilecek. Çekildiği yerleri ise Türk tarafına teslim edecektir. Bu tahliye ise en fazla 30 gün içerisinde tamamlanacaktır.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti Doğu Trakya’nın tahliyesi tamamlanana kadar bu bölgede rastgele bir askeri faaliyet yürütemeyecek.
• Müttefik birliklerinin askerleri bulundukları yerde kalacaktır. Türkiye Büyük Millet Meclisi hükumeti de bunu kabul edecektir.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümetinin ordusu boğazlardan on beş kilometre ötesine geçemeyecektir.
• Müttefik ordularının geri çekilmesi Yunanistan ordusunun geri çekilmesinden yaklaşık 30 gün sonra tamamlanacaktır.
• Müttefik ordularının yedi taburu Doğu Trakya’yı işgal edecek ve asayişi sağlayacaktır.

Trakya’da ve İstanbul’da bulunabilecek asker varlığına ilişkin kısıtlama ve yasakların bulunması, Ankara Hükümeti’nin Lozan Antlaşması sırasında elindeki gücün azalmasına sebep olacak hususlardır. Bu unsurlar her ne kadar eleyhimize olsa da TBMM’in ana gayesi olan Anadolu topraklarının işgalci kuvvetlerinden arındırılması gerçekleşmiş ve Anadolu öteki devletler tarafından tartışılmaya kapalı olarak ana yurda katılmıştır.

Mudanya Ateşkes Antlaşması’nın sonuçları:

• Ankara Hükümeti yani yeni Türk Devleti, antlaşmada öbür devletler ile eşit sayıldı.
• İngiliz Hükümeti, savaş masrafları ve maliyetler için müttefik oldukları devletlerden yardım istedi ancak alamadı. 
• Kurtuluş Savaşı ateşkesle sona erdi ve birinci diplomatik zafer kazanıldı.
• İstanbul ve boğazlar ordumuzun faal bir çatışmaya girmesine gerek kalmadan savaşsız bir şekilde ana yurda katıldı.
• İtilaf devletleri TBMM’ye Lozan Barış Konferansı teklifini sundular.
• Edirne ve çevresi kurtarılarak Ankara Hükümeti’nin idaresine girdi.
• İngiltere’de Loyd George Hükümeti istifa etti.
• Anadolu’da Yunan ordusunun işgali sona erdi.
• Yunan ordusu Türk ordusu tarafından yenilgiye uğratıldı.

Mudanya Ateşkes Antlaşması’nın imzalanması sonucunda, ülkemizin işgal altındaki topraklarının kurtarılması ve bağımsızlığın sağlanması ismine birçok gelişme yaşandı. Türk idaresi, itilaf devletleri tarafından Paris Barış Konferansı’na davet edildi ve Lozan Antlaşması’na giden yolun temelleri atılmış oldu. İngiltere’deki kamuoyunun baskısıyla Loyd George Hükümeti’nin istifa etmesi, antlaşmanın sonucunun yalnızca ülkemizi değil diğer ülkeleri de etkilediğini gözler önüne seriyor. 

Yunanistan’ın Anadolu topraklarındaki askeri varlığının son bulması Türk heyeti için tartışmasız en değerli kazanımdır. TBMM, İsmet İnönü öncülüğündeki diplomat heyetini bilhassa işgal ordularının Anadolu’daki varlığının sonlandırılmasını hedefleyerek görevlendirmişti. Anadolu’daki işgallerin ve çatışmaların sonra ermesiyle TBMM’nin hedeflediği sonuç gerçekleşmiş oldu. Ayrıyeten İsmet İnönü’nün bu görüşmelerde sergilemiş olduğu diplomatik çabaların, onun bir sonraki mutabakatlarda da diplomat olarak misyon almasına sebep olduğunu belirtelim.

Mudanya Ateşkes Antlaşması’nın ehemmiyeti:

Mudanya Ateşkes Antlaşması, TBMM’nin yani yeni Türk idaresinin milletlerarası resmi tanınırlığı açısından çok kıymetli bir gelişmedir. TBMM’nin Türk halkını temsil etmesi öteki devletler tarafından kabul edilmiş ve Ankara Hükümeti uluslararası alanda diğer devletlerle eşit sayılmıştır. 

Ankara Hükümeti’nin hem askeri alanda hem de diplomasi alanında zafer elde ettiği birinci olaydır. Kurtuluş Savaşı’nı sona erdiren bu antlaşma ile birlikte işgal altındaki kimi topraklar faal çatışmalara girilmeden savaşsız bir halde alınarak ana yurda katılmıştır. Tüm bu gelişmeler sonucunda cumhuriyetin kuruluşu sürat kazanmıştır. İçerik hakkındaki fikirlerinizi yorum kısmında paylaşmayı unutmayın.