Helikopterlerin iniş kadrosu, aracın iniş anda gövdesinin yere ne biçimde oturduğunu belirliyor. İşte bu kadronun kıymetli üyelerinden olan tekerlek ve kızak, helikopterin yere inişinin nasıl olacağını anlamamızı sağlıyor.
Peki kızağın ve tekerleğin ortasındaki farklar ne, yahut hangisi daha avantajlı? Gelin, daima birlikte buna bakalım.
Kızaklar, iniş ve kalkış anında oluşan kaymalar nedeniyle yaşanan sürtünmelere güçlü aşınma şeritlerine sahiptir.
Helikopterlerdeki kızak takımı genelde içi boş tüplerden üretilir. Aracın göbek (gövdesi üzere düşünebilirsiniz) kısmının önüne ve ardına monte edilmiş çapraz borular dizilir. Bu borular, gövde kısmına geniş biçimde döşenir ve uçlarına süspansiyon (bir taşıtı tekerleklerine bağlayan ve ikisi ortasındaki nispi harekete müsaade veren lastik) sistemi dizayn edilir. Sonra bu düzenek, çapraz borulara dik olan, helikopter gövdesince uzun uzadıya monte edilen kızak tüplerine bağlanır.
Kızakların iniş ve kalkış anındaki sağlamlığının nedeni işte bu dizayna bağlıdır. Ayrıyeten bu sistem, cıvatayla düzenlenebilecek yapıda olduğu için bunları helikoptere monte etmek, büyük uğraşlar gerektirmez. Kızaklar helikoptere daha heybetli bir yapı verir. Zati üstte bahsedilen bu süspansiyonlar, iniş esnasında aracın yükünü alıyor ve böylelikle daha hafif bir iniş sağlanıyor. Aslında kızakların dizaynının ve üretiminin bu derece kolay olması tercih edilebilirliğini artırıyor diyebiliriz.
Tekerlekler, daha büyük ve daha güçlü helikopterlerde kullanılır.
Bunun nedeni, bu tip araçların daha konforlu olması ve bunlar üretilirken yükten tasarruf etmenin pek önemsenmemesidir. Misal kızaklar, tekerleklerden daha hafif olduğu için tercih edilir yani onlarda tasarruf ön plandadır. Bu tip araçlarda motor kapatıldığı ve pilot yerinden uzaklaştığı zaman aracı hareket ettirmek epeyce kolaydır.
Çünkü helikopterin üretim basamağında, aracın yerinden kolay hareket edebilmesi için geri çekilebilir olan ve sabit duran tekerlekler ortasında bir istikrar kurulmuştur. Bu kapsamda aerodinamiğin (hareket eden bir cisim üzerinde havanın etkisi) de hesaba katıldığını söyleyebiliriz.
Kısacası, tekerlekli helikopterlerin bakımı da bu nedenle kızaklılara nazaran daha lükstür diyebiliriz. Kızaklı olanların dezavantajlarından biri, alçak yerlerde uçarken kablolara takılabilme risklerinin olması. Bir de kendi başlarına taksi yapamazlar (buna rule de deniyor yani bir hava taşıtının kendi gücünü kullanarak yerdeki seyahatini tabir ediyor). Mesela bu yüzden, kızaklı helikopterleri dururken hareket ettirebilmek için altlarına ekstra tekerlek (şu sonradan monte edilen alımlı tekerleklerinden) takmak gerekiyor. Sonra krikoyla aracı kaldırmak ve aracın saklanacağı hangara götürmek gerekiyor.
Tabii ki ortalarında kullanım farkları var.
Helikopterin büyük yük nakliyatı için mi, yoksa hava nakliyatı için mi kullanılacağı tercih edilebilirliğini değiştiriyor. Misal yük taşımak ve hava nakliyeciliği operasyonları yapmak için tekerlekli olanlar daha uygundur zira havada daha uzun mühlet kalabilirler. Ayrıyeten bunlar, uzun arayı yüksek süratte gidebilir. Kızaklı olanlar, büyük yükler taşıyamaz, az sayıda yolcuyu taşıma üzere hafif vazifeleri vardır.
Tekerli olanlara baktığımızda, taşıdıkları yüklerin ağırlığını sadece lastiklerin olduğu yere ağırlaştırdıklarını görürüz. Bu nedenle iniş yüzeyleri, bir tek helikopter pisti üzere asfalttan yapılan yerlerdir. Kızaklı helikopterlerde yük, üstte bahsettiğimiz üzere gövdenin uzunluğu boyunca dağıtıldığı için helikopterin istikrarı bozulmaz. Bu nedenle bunlar hem asfalt hem de asfalt olmayan yüzeylere (çim, çakıl vb.) iniş yapabilir. Bu özelliklerin farklılaşmasında, ikisinin de gövde dizaynındaki helikopter yük merkezi yerleşiminin (CG) dizaynının farklı olması etkilidir.
Tekerlekli olanlar CG’yi merkezde tutmak için daha geniş bir gövdeye sahipken, kızaklılarda bu türlü bir durum kelam konusu değildir. Zira onların cıvatayla monte edilip sökülebilen yapıları nedeniyle gövdeleri diğer kısımlarına nazaran daha küçüktür. Gövdelerinin küçük olmasının sebebi ise şudur: Gövdenin geniş olması yahut ekstra kızak eklenmesi bu araçların sürtünme katsayısı için olumsuz tesir yapar. Uçakların yahut helikopterlerin gövde tasarımında iniş grubu tasarımları aerodinamik tesirlerini hesaba katabilmek için çok değerlidir.
Kaynaklar: Science Abc, Helis