Çoğunuzun da bildiği üzere, alkol ve sigara kümesinde bulunan eserlerini kapsayan ÖTV’nin yüzde 47 oranında artırılacağı duyuruldu. Yapılan bu artırımın nizamlı bir biçimde sigara ve alkol tüketen şahıslara olan tesirinin ne olacağı malum; pekala bu artırımın, bu eserleri tüketmeyenler üzerinde ne üzere bir tesiri olacak?
Her ne kadar “Ya ben sigara da alkol de tüketmiyorum ki, “ diye düşünseniz de maalesef ki evet; bu artırım, sigara ve alkol tüketmeyenleri de vuracak. Neden diye soruyorsanız, gelin bu nedenlere birlikte bakalım.
Siz tüketmiyor olabilirsiniz; lakin onlar tüketiyor
Şimdi işe bir de şu tarafından bakın: Siz sigara yahut alkol tüketmiyor olabilirsiniz; lakin sık sık alışveriş yaptığınız marketlerin, girdiğiniz dükkanların ve oturduğunuz kafelerin sahipleri tüketiyor. E artırım sonrası bu insanların masrafları artınca ne olacak pekala? Gerçek bildiniz; doğal olarak bu işletmelerin sahipleri de sattıkları eserlere ve verdikleri hizmetlere zam yapacak.
Tabii bir de son vakitlerde öbür alanlarda yapılan artırımlar var. Burada spesifik olarak mazot ve elektriğe yapılan artırımlara değinmemiz gerekiyor. Satın aldığımız eserleri yahut o eserlerden yapılan başka eserleri tedarik eden, gerektiğinde bir kentten öteki bir kente taşıyan (özellikle de zerzevat ve meyve üzere besin eserlerinden bahsediyoruz) sürücülerin kullandığı akaryakıt fiyatının artması; o şoförün masrafının de artması demek. Yani evet, o da artırım yapacak.
Elektrik artırımı da yeniden tıpkı biçimde; bilhassa besin eserleri satan işletmelerdeki eserlerin sıcaklığını müdafaası için hiç orta vermeden elektrik kullanılıyor. Pekala elektriğe artırım yapılınca ne olacak? İşletmenin sahibinin cebinden çıkan para arttığı için bizim cebimiz de yanacak. Elhasıl ister sigara ve alkol tüketin, ister tüketmeyin; bu artırım bir biçimde sizi de bulacak.
Bir ‘denge’ noktasının bulunması şart
Talep esnekliği düşük olan ve bağımlılık yapan tüketim eserlerine uygulanan artırımlar; direkt olarak bütün enflasyonu tesirler. Bu noktada birinci olarak ‘inelastik talep’ten bahsetmemiz gerekiyor. Mesela bir eserin fiyatının yüzde 10 oranında artması yahut azalması sonucunda bu, tüketicinin o esere olan talebinde yüzde 3’lük bir azalma yahut artmaya sebep olursa buna inelastik talep denir. Mala yapılan yüzde 10’luk artış, yüzde 30’luk bir talep azalışına neden olduğunda ise bu durum elastik talep olarak isimlendirilir.
Sigara ve alkol gibisi eserler ise inelastik sınıfına girer. Bu da demek oluyor ki devlet yüzde 20’nin üzerinde bir artırım yapsa bile bu eserlere olan talep yüzde 3-4‘ten fazla azalmaz.
Değinmemiz gereken bir başka husus ise Laffer eğrisi. Laffer eğrisi, hükümetin vergileri artırması sonucunda gelirin artmayacağını; bunun aykırısı uygulandığında, yani vergi düşürüldüğünde ise toplam gelirin artacağı prensibine dayanır. Buna nazaran eserden alınan vergi yükseldikçe, satılan eser sayısı da buna zıt bir formda azalmaya başlar ve bu da devletin vergi gelirinin düşmesine sebep olur.
Ülkemizde satılan alkol fiyatları zati çok uzun bir müddettir Laffer eğrisinin karşıt tarafında. Lakin yapılan son artırım ile birlikte vergi geliri azalması kendisini çok daha sert bir halde hissettirecek. Bu durumun düzeltilmesi için yapılacak en mantıklı şey ise bir ‘denge’ noktasının belirlenmesi. Hem hükümeti tatmin edecek, hem tüketici moralini düşürmeyecek hem de şikayetleri dindirecek istikrarlı bir meblağ bulunmadıkça içinde bulunduğumuz bu durumun düzelmesi çok, çok sıkıntı.