Ülkemizde ister sıfır ister ikinci el olsun, otomobil almak oldukça zorlaştı. Eski model otomobillerin fiyatları bile, birçok vatandaşın çıkarlarını aşan bir düzeye yükseldi. Yeni arabaların fiyatları ise astronomik boyutlara ulaştı.
Pandemi süreci, akabinde çip krizi üzere pek çok sorun de otomotiv sektörünü derinden etkiledi. Kelamı fazla uzatmadan Araba Gazetecisi Emre Özpeynirci’ye bırakalım ve önümüzdeki süreçte otomotiv dalında bizi neler bekliyor görelim.
Öncelikle, dünyada otomotiv kesimi ve üretimi ne durumda? Kesimi hayli yavaşlatan bir pandemi devri ve çip krizi atlatıldı. Artık nasıl bir süreçteyiz?
”Dünyada otomotiv pazarı yani satışları 2018 yılında 100 milyon adede yaklaşırken pandemiyle birlikte 2020’de 81 milyon adette, 2021’de ise tesiri artan çip kriziyle 84 milyon adette kaldı. Çip krizinin ve tedarik sorunlarının devam ettiği 2022 yılına ait tahminler de pek uygun değil. Yıl sonunda 2021 düzeylerindeki üzere bir satış bekleniyor. Üretimler de bunlara paralel. Yani kapasite kullanımları oldukça düşmüş durumda. Tekrar 100 milyon adetlere ulaşmasının ise parametreler bu türlü devam ettiği takdirde 2025’ten evvel olmayacağı öngörülüyor.”
‘Böyle devam ederse Türk otomotiv endüstrinin ihracatı büyük tehlikeye girecek’
”Türkiye’yi yakından ilgilendiren Avrupa’da da durum çok makus. 2018 ve 2019’da 17 milyon adedi aşan Pazar, 2020 ve 2021’de 13 milyon adetlere kadar indi. 2022 sonu için ise öngörülen satış 12.2 milyon adet. Yani Türk otomotiv endüstrisi için de epey tehditkar bir durum. Avrupa’da tekrar 17 milyon adetlere de en erken 2025 yılında ulaşılması öngörülüyor. Yılın birinci 6 ayında küresel üretim kaybı 2.6 milyon adedi aşarken bunun 1 milyonu Avrupa’da gerçekleşti. Yani bu türlü devam ederse Türk otomotiv endüstrinin ihracatı büyük tehlikeye girecek. Zira ürettiğimizin yaklaşık %80-85’ini Avrupa’ya ihra eden bir sanayimiz var.”
Türkiye’de otomotiv dalı, üretimlerini ve satışları nasıl yorumlarsınız? Bayilerde sıfır araç bulunamadığı herkesin gündeminde. İlerleyen süreçte bizi ne üzere gelişmeler bekliyor?
”Türkiye’de de bildiğiniz üzere 2015-2017 yıllarında hayal edilen 1 milyon adetlik pazara ulaşıldı fakat 2018’den itibaren evvel ekonomik kriz akabinde pandemi ve son olarak tedarik sorunlarıyla 500 bin ila 800 bin adet ortasına sıkışmış bir pazar var. Bu yılın da 2021 düzeylerinde yani 750-800 bin adet ortasında kapanması bekleniyor.”
‘Otomotiv bölümü tarihinin en belgisiz periyodunu yaşıyor’
”Araç tedariki had safhada ve sektör tarihinin en belgisiz periyodunu yaşıyor. Bir hafta sonrasını bile planlayamıyorlar. Gelen her aracın satılmasının sebeplerine geçersek, öncelikli olarak 2018 yılından bu yana ötelenen bir talep var. Hala araç bekliyorlar. İkincisi otomobil bir yatırım aracına dönüştü. Zira yüksek enflasyonda tek paha kaybetmeyen eser haline geldi. Bu türlü olunca da fırsatçılar da ortaya çıkıp, bundan nemalanmak istiyor. Balon fiyatlar oluşuyor, sıfır araç bulunamadığı için 2.elde astronomik sayılar havalarda uçuşuyor.
Tedarik sorunlarının ve araba fiyatlarındaki artışın devam edeceğini düşünüyorum. Zira ne kurda bir gevşeme ne enflasyonda bir düşme ne de memleketler arası üretim maliyetlerinde bir azalma var. Bu da arabaların her ay aksi bir durum olmazsa zamlanacağını ortaya koyuyor.”
‘Fiyatlar ne olursa olsun sıfır satışları devam ediyor’ biçiminde bir görüş var. Bu gerçek bir çıkarım mı, öyleyse sebebini neye bağlarsınız?
”85 milyon nüfusla bir ülkeyiz. Birinci 6 ayda her 1000 şahıstan 3.3’ü yeni bir araba almış. Bu türlü bakınca satışların çok da parlak olmadığı anlaşılıyor. Avrupa’da 31 ülke ortasında 29’uncu sıradayız. Arz talebin altında olduğu için araçlar yok satıyor üzere duruyor. Halbuki Avrupa’ya bakın birinci 6 ayda araba satışları yüzde 20 düştü. Niçin zira onlar arabası bir yatırım aracı olarak görmüyor. Artırımlar geldi, arz düştü alım da kesildi. Biz de az araç gelip, fiyatları yüksek olunca karaborsa oluşmuş durumda.”
Kılıçdaroğlu’nun açıklamaları, cumhurbaşkanına ÖTV sıfırlama yetkisi verilmesi gündem oluşturdu. Bu karar esasen daha evvelce belirli olan bir karardı lakin birçok kişiyi heyecanlandırdı. Bu süreç için görüşleriniz nelerdir?
”CHP önderinin açıklamasıyla, Cumhurbaşkanı’nın ÖTV matrahlarındaki yetkilerini belirten bildiri tesadüfen art geriye gelince, birçok kişinin başı karışmış görünüyor. Yüzlerce ileti aldım; “ÖTV indirimi aybaşına yetişir mi?” diye soruluyor. Toplumsal medyadan paylaştım lakin size de aktarayım; Resmi gazetede yayınlanan bildirim, aslında aylar öncesinde kararname ile Cumhurbaşkanı’na verilen yetkinin resmi gazetede yayınlanmış olmasıdır. Yani yeni yahut farklı bir durum kelam konusu değildir.
CHP başkanının vaadi ise; seçim vaadidir. Yani seçimde kazanırlarsa ÖTV’yi indireceklerini belirtmektedir. Seçimlere yaklaşık 10-11 ay olduğunu düşünürsek, şimdi bu bahiste bir beklentiye girmek için oldukça erken olduğunu söylemek lazım.”
‘Yakın vakitte ÖTV indirimi beklemek büyük bir optimistlik olur’
”Şu anda bir ÖTV indirimi gelir mi? Yanıtım; bırakın ÖTV indirimini, yapılması artık mecburî hale gelmiş ÖTV matrah güncellemesini ve engelli araç ÖTV muaf matrahı olan 450 bin TL meblağı bile güncellemeyen hükümetten ÖTV indirimi beklemek ne kadar gerçekçi olabilir? Son olarak; şayet hükümet seçim yatırımı olarak bir ÖTV indirimi yapacak olsa dâhi, ferdî iddiam bunu seçimlere 1-2 ay kala düşünür tahminen. Özetle; dünkü haberleri okuyarak, yakın vakitte ÖTV indirimi beklemek bence büyük bir optimistlik olur. ÖTV indirimi alışılmış ki sıfır ve ikinci el fiyatlarını direkt düşürür ve satışları tetikler lakin şu ortamda olacağını varsayım etmiyorum.”
İkinci el piyasasında kimi vakit hareket, kimi vakit sakinlik yaşanıyor. Siz fiyatların ilerleyen günlerde ne tarafta değişeceğini düşünüyorsunuz?
”Sıfır araç olmadığı için doğal olarak beşerler ikinci ele kaymış durumda. Lakin unutmayın Türkiye’de ikinci el pazarı sıfır otomotiv pazarının 10 katı büyüklüğünde. Buraya kurumsal ilgi de çok artmış durumda. Otomotiv üretimlerinde yaşanan düşüşler nedeniyle, ikinci el pazarı önümüzdeki devirde daha fazla ilgi görecek. Zati yapılan iştirakler, yatırımlar ve milletlerarası şirketlerin pazara girmesi de bunu net olarak gösteriyor.”
Son olarak sizin gözünüzden, ne oldu da otomobil almak bu kadar zorlaştı, hatta kimileri için hayale dönüştü? Araba artık bir yatırım aracı olarak kullanılıyor. Bu husustaki fikirleriniz nelerdir?
”Çünkü Türkiye’de alım gücü düştü. Bugün yeni işe başlamış bir genç 10 yaşında 2.el bir araba alabilmek için bile 14-15 bin TL maaş almalı. Yeni bir araba alabilmek için hane halkının 50 bin TL’nin üstünde kazanması gerekiyor. Bu yüzden arabaların büyük kısmı yatırım maksatlı, birikimi olanlar tarafından satın alınıyor. Nüfusun neredeyse yüzde 95’ten fazlasının yeni bir araba alacak alım gücü yok. İnsanların elinden yeni bir araba alma hakkı alındı.”
Bu içeriğimizde Araba Gazetecesi Emre Özpeynirci’nin otomovis bölümü hakkındaki görüşlerini dinledik. Arabanın herkes için gerekli olduğunu, artık lüks tüketimden çok bir ihtiyaca dönüştüğünü unutmamak gerekir. Sizler de bahis hakkındaki fikir ve görüşlerinizi yorumlarda belirtebilirsiniz.