Bazı işletmelerin kısa müddette süratle yükseldiğini, kimilerinin kararlı adımlarla yıllar içinde büyüdüğünü, kimilerinin ise ne yaparsa yapsın yok olup gittiğini görmüşsünüzdür. İşte tüm bu sonuçlara neden olacak süreç risk idaresidir. Zira işletme sahipleri ve yöneticileri bilirler ki iş dünyasında atılacak ya da atılmayacak her adım, işletmenin kendisi ve geleceği için büyük bir risk taşır.

Kurumsal yapısı oturmuş şirketler nizamlı ve planlı bir halde risk idaresi sürecini işleterek birden karşılaşacakları olumsuz durumlara karşı önlem alırlar. Elbette, ne kadar yeterli bir süreç uygulanırsa uygulansın COVID-19 pandemisi üzere sürprizler de olabilir. Fakat yeniden de iyi bir risk idaresi uygulamak, göz nazaran göre pek çok yanlışın yapılmasını önleyecek ve işletmelerin her vakit bir acil durum planı olmasını sağlayacaktır.

Risk idaresi nedir?

Kurumsal risk idaresi olarak da isimlendirilen risk idaresi; kuruluşların sermayelerine ve karlarına karşı oluşabilecek tehditleri belirledikleri, değerlendirdikleri ve karşı planlar oluşturdukları bir süreçtir. Profesyonel bir tarif olsa da en küçük işletmenin bile bir risk idaresi sürecine muhtaçlığı vardır.

Risk idaresi sürecinde sadece işletmenin başına bela olacak riskler kıymetlendirilmez. Bu süreçte tıpkı vakitte şirketin lehine sonuçlanacak riskler de kıymetlendirilir. Çünkü risk almak birden fazla vakit yazı – cinse atmak üzeredir. Lakin baht oyunlarından farklı olarak risk idaresi süreci sonucunda kesinlikle şirketin lehine çıkacak bir karar alınır.

Bu süreçte işletmelerin risk iştahı hesaplanır. Yani şirket ne kadar büyüklükte bir risk almayı göze alıyor, bu durum ortaya çıkarılır. Risk iştahı çok olan şirketler, büyük oynamaya hazırdır. Risk iştahı az olan şirketler ise ufak riskler alarak ve büyük olanlardan kaçınarak muhakkak bir strateji izleyebilirler. Dediğimiz üzere kıymetli olan alınan risk sonucunun şirketin lehine olmasıdır.

Risk idaresi nitekim değerli mi?

Dünya iktisadına şöyle bir göz atın, sizce değerli değil mi? İş dünyasında atılacak ve atılmayacak her adım büyük riskler barındırır. Kripto paralarda yaşanan süratli yükselme nedeniyle tüm sermayesini blockchain geliştirmeye yatıran bir şirketin aldığı riski hayal edin. Blockchain sisteminin kripto paradan ibaret olduğunu düşünün kaç şirket batmıştır?

Amazon’un kitap satışı ile sonlu dünyasını tüm perakende bölümüne açması, Netflix’in konutlara DVD yollayan bir şirketten bugün dünyanın bir numaralı dijital yayın platformu haline gelmesi alınan riskin sonucudur. Bu çeşit örnekler çoğaltılabilir. Fakat aldığı risk sonucu batan şirket örnekleri, tahminen de başarılı olanlardan binlerce kat fazladır.

COVID-19 pandemisi sürpriz yapıp da ortaya çıkana kadar tahminen hiçbir şirket global bir salgın ihtimalini düşünmüyordu. Fakat benzer bir durum için belirlenmiş mobilite sisteminin temellerini atan şirketler, pandemi boyunca çalışanlarının meskende çalışmasını sağladı ve bu süreci en zararsız halde atlattı. Yani tahminen asla uygulanmayacak bile olsa risk idaresi süreci sayesinde her vakit bir B planı oluşturulmalıdır.

Risk idaresi süreci ve dikkate alınması gerekenler:

Risk idaresi sürecini şirketin kendi uzmanları belirleyebileceği üzere aslında belirlenmiş olan süreçler de işletilebilir. Örneğin Memleketler arası Standardizasyon Örgütü’nün ISO 31000 standardında hazırladığı bir Risk İdaresi kılavuzu var. Bu kılavuza nazaran risk idaresi süreci 5 temel adımdan oluşuyor;

• Riskleri tanımlama
• Riskin gerçekleşme mümkünlüğünü ve tesirini hesaplama
• İş maksatlarını etkileyecek riskleri önceliklendirme
• Risk şartlarını düzeltme
• Sonuçları izleme, takip etme ve müdahale etme

Ulusal Standartlar ve Teknoloji Enstitüsü kısaca NIST tarafından hazırlanmış olan Kurumlar Ortası Rapor’a nazaran risk idaresi sürecinde ele alınan olumsuz risk senaryosunda mutlaka olması gereken 4 temel faktör var;

• Etkilenecek bedelli varlıkların tespit edilmesi
• Tehdit oluşturacak tesirin kaynağının tespit edilmesi
• Tehdit oluşturacak tesirin kaynağının neden ve nasıl harekete geçtiğinin tespit edilmesi
• Tehdit oluşturacak tesirin kaynağının ortaya çıkaracağı öbür ziyanların tespit edilmesi

Risk idaresi süreci nasıl başlatılır?

• Risk şuurunun geliştirilmesi için bir irtibat ve müşavere planı oluşturulur.
• Risk iştahını belirleyecek iş amaçları, şirket kültürü, düzenleyici mevzuat, siyasi ortam üzere faktörler kıymetlendirilir.
• Kuruluşun iş yapma kabiliyeti üzerinde olumlu yahut olumsuz tesiri olabilecek risk senaryoları tanımlanır.
• Tanımlanan risk senaryolarının şirkete tesiri üzerinden bir risk ısı haritası belirlenir.
• Riskler kıymetlendirilerek; riskten kaçınma, risk azaltma, risk paylaşımı, risk kabulü için stratejiler geliştirilir.
• Belirlenen stratejiye uygun bir uygulama süreci ile risk tedavisi başlatılır.
• Uygulanan sürecin sonuçları gözlemlenir ve gerekli durumlarda süreç yine hesaplanır.

Risk idaresinin avantajları ve zorlukları nelerdir?

• Risk idaresinin avantajları;
  • Şirket genelinde risk farkındalığı oluşturur.
  • Riskler göz önüne alındığı için emel ve maksatlara itimat artar.
  • Süreç kapsamında düzenlendiği için çalışmalar çok daha verimli gerçekleşir.
  • Süreç kapsamında düzenlendiği için uygulama süreçleri çok daha verimli işler.
  • Çalışanların ve müşterilerin işletmeye itimadı artar.
  • Piyasa rekabetinde şirketin öne çıkmasını sağlar.
• Risk idaresinin zorlukları;
  • Başlangıç harcamaları yüksek olabilir.
  • Süreç uygulamasının birinci devri herkes için sıkıntı geçebilir.
  • Risk idaresi sürecinde arbede çıkabilir, ortalık karışabilir.
  • Sonuç alınana kadar risk idaresi sürecine karşı çıkacak pek çok kişi olabilir.

Risk idaresi sürecinin amaçları nelerdir?

Risk idaresi süreci, şirketlerin kendi hedef ve gayelerine nazaran özelleştirilebilir. Ancak bu mevzuda bir çerçeve sunan ISO 31000 standardı, risk idaresi süreci sonunda şirketlerin ulaşması gereken 11 risk idaresi prensibi yani amaç ortaya koymaktadır;

• Kuruluş için paha yaratmak.
• Risk idaresi sürecini şirketin ayrılmaz bir kesimi haline getirmek.
• Karar verme sürecini olumlu tarafta etkilemek.
• Belirsizlikleri açıkça ele alınacak duruma getirmek.
• Sistematik ve yapılandırılmış bir uygulama sürecine kavuşmak.
• Mevcut olan en güzel bilgileri ortaya çıkarmak.
• Uygulama sürecini projeye en uygun hale getirmek.
• Potansiyel yanılgıları oluşmadan fark etmek.
• Şeffaflık sağlamak.
• Değişime ahenk sağlamak.
• Sürekli izlenecek ve geliştirilmeye açık bir uygulama süreci oluşturmak.

Bir risk idaresi süreci sonunda genel olarak işletmelerin elde etmesi ya da ulaşması gereken amaçlar bu formda belirlenmiştir. Lakin bunlarla sonlu kalmak zorunda değilsiniz. İşletmenin risk iştahına nazaran bu amaçlar azaltılabilir ya da arttırılabilir.

İş dünyasının tehlikeli sularında inançlı adımlar atmanızı sağlayan risk idaresi nedir sorusunu yanıtladık ve bu kıymetli süreç hakkında bilmeniz gereken ayrıntılardan bahsettik. İster küçük, ister büyük olsun; tüm işletmelerin kendilerine mahsus bir risk idaresi süreci kesinlikle olmalıdır.