Sesli asistanlar sırf birkaç yıldır hayatımızdalar. Biz genel olarak telefonlarımızdan tanıyıp alışmış olsak da dünyanın neredeyse her köşesinde akıllı konut aletlerinden arabalara her yerdeler. Ve her birinin kendine özel bir ‘sihirli sözcüğü’ var.

‘Hey Siri’ ‘Ok Google’ ya da Alexa… Bu seslenişler, uykuda olan asistanınızı uyandırıp sizi dinlemesini sağlıyor. Tamam da bu sesli asistanlar bizi her an dinlemiyorlarsa -ki dinlemedikleri söyleniyor- nasıl oluyor da seslendiğimizde duyuyorlar? Sorumuz bu, artık karşılığa geçelim.

Aslına bakacak olursak asistanlarınız sizi 7/24 dinliyor… Fakat çabucak telaş etmeye gerek yok.

Burada ayrımına varmamız gereken şey, dinlemek ve kaydedip işlemek, veritabanına göndermek ortasındaki fark. Tüm sesli asistanlar, ‘wake word’ olarak anılan ‘uyandırma sözcüğünü’ duymak için sizi daima dinliyor. Burası yanlışsız.

Fakat bu dinleme sürecinde bir nevi uyku halinde oluyorlar ve yalnızca dikkat kesilmeye ve kaydetmeye başlayacakları o kelamı bekliyorlar.

Bazen uykuyla uyanıklık ortasında bir halde oluruz. Sesleri duyarız fakat beynimiz uyumaya başlamıştır. Duyduğumuz sesler bize bir şey tabir etmez, mana yüklemeyiz. Lakin o anda annemiz bize seslenirse bir anda ‘Ne oldu?’ diye panikle ayılabiliriz. Sesli asistanların uyandırma sözcüklerini duyana kadarki durumlarını da aslında buna benzetebiliriz. 

İsimlerini duyduktan sonra ise artık uyanmış olurlar ve söylediğiniz komutu algılayıp veritabanına gönderip işleyerek size hizmet etmeye başlarlar.

Yani Siri, siz ona seslenene kadar ortamdaki sesleri duysa da aslında dinlemiyor. O durumdayken algılamaya programlandığı tek ses, sizin ona seslendiğiniz o ‘sihirli kelime’ oluyor.

Sesli asistanlarla ilgili geçmişte daha büyük ‘dinleme’ skandalları gündeme geldi

Yapay zeka takviyesi ile çalışan sesli asistanlara onları ‘uyandırdıktan’ sonra verilen her komut kaydediliyor ve veritabanına aktarılarak işlenip uygulanıyor. Yani aslında esas ‘dinlenme’ konusu, siz komutu verip asistanınızı uyandırdıktan sonra oluyor.

Bu hususta geçtiğimiz yıllarda ortaya çıkan kimi haberler, Alexa ve Google Asistan’ın kaydettiği bilgilerin, Amazon ve Google çalışanları tarafından dinlendiğini ortaya koydu. Haberler sonrası açıklama yapan şirketler, durumu doğruladı. Lakin ses kayıtlarının çok ufak bir kısmının dinlendiğini söz ettiler. Örneğin Google bunun sırf %0,02 olduğunu söyledi. Amazon ise tekrar bu düzeyde bir orandan bahsetti. 

Dinleme münasebeti olarak ise yapay zekanın datayı sürece ve daha uygun sonuçlar sunma çalışmalarının geliştirmesini gösterdiler. Yapay zekanın kendi kendine değil, beşerden gelen bilgilerle geliştiği, bilhassa lisan konusunda kendini geliştirirken bizim kullandığımız cümlelere gereksinimi olduğu ve bu sayede ‘insan gibi’ daha dengeli ve gerçekçi sonuçlar sunabildiği kısmı gerçek.

Hatta daha evvel yapay zeka ile ilgili yukarıdaki videomuzda bu mevzuyu Google çalışanı bir yazılım mühendisi ve data bilimci olan Merve Noyan’a sormuş ve yapay zekanın nasıl bir insan üzere konuşabildiğine yönelik sürece dair yanıtlar almıştık.

Ancak bu geliştirme süreci için şahısların ses kayıtlarının şirketlerde misyon yapan diğer beşerler tarafından dinlenmesi gündem olup tartışma yaratınca, Google, Apple ve Amazon açıklama yaparak kullanıcı kayıtlarının ‘insanlar tarafından incelenmesini’ askıya aldığını açıkladı. 

Peki sonuç olarak ne oldu, bilgilerimiz, ses kayıtlarımız inançta mi?

Sıradan kullanıcılar olarak bu tipten tedirginlikler yaşamamız çok olağan. Gün geçmiyor ki birbirinden dev şirketler data sızıntıları yaşamasın… Bu bilgi sızıntıları yüzünden pek çok şahıslar bilgimiz tekrar tekrar tehlikeye giriyor. Dinlenmek ya da internetteki ayak izimizin kayıt altında olması; bu dataların de bir gün sızdırılabileceği manasına geliyor.

Hal bu türlü olunca, bir de üstüne şirketler bu türlü açıklamalar yapınca aklımızın bulanması şaşılacak bir şey değil. Lakin bilhassa son birkaç yılda bu hususta devletler de büyük adımlar attı ve ferdî dataların saklılığı, korunması noktasında kritik kararlar alındı. Teknoloji devleri de pek çok mevzuda köşeye sıkıştılar ve artık bilgilerimizi kullanmak onlar için daha güç. 

Bu noktada kullanıcılar olarak bizim yapabileceğimiz ise şuurlu bir internet ve teknoloji kullanıcısı olmak. İndirdiğimiz uygulamalara o müsaadeleri çat çat verirken biraz daha durup düşünmek, sağlam olmayan kaynaklarla bilgilerimizi paylaşmaktan kaçınmak, Google ve Apple üzere devlerin aygıtlarında ve uygulamalarında ise denetim sahibi olduğumuz tüm müsaadeleri gözden geçirmek…