En dehşetli doğal afetlerden biri olan depremler, birçoğumuzun kaygılı düşü. Bu felaketlerde, şayet çok büyük değilse, çoklukla binaların çöktüğünü görmeyiz. Fakat çöktüklerinde enkaz altında mahsur kalan beşerler olabilir. Yaşananların sonrasında da arama kurtarma grupları devreye girere bu insanları kurtarmak için itinayla çalışır.
Şimdi ise yürütülen bir proje, bu üslup felaketlerin sonrasında mahsur kalanları kurtarmada sadece insanların değil, sıçanların da kullanılabileceğini ortaya koydu. Belçikalı kâr gayesi gütmeyen APOPO isimli tertip, bu canlıların arama kurtarma takımlarına yardımcı olabilmek için hazırlandığını söylüyor.
Sıçanlar, sırt çantası takarak hayat kurtarabilir
CNN’in aktardığına nazaran APOPO, kemirgenlerin yüksek teknoloji sırt çantalarıyla donatıldığını; böylelikle de acil müdahale takımlarının enkaz altında kalanları aramasına yardımcı olabileceğini söylüyor. Projenin başkanı Donna Kean de bununla ilgili “Sıçanlar hayli meraklı canlılardır ve keşfetmeyi çok sever. Bu, arama kurtarmada epey önemlidir” ifadelerini kullanıyor.
Kean ayrıyeten maceracı ruhlarına ek olarak bu canlıların küçük boyutlu olmasının ve harika koku alma duyularının dar alanlardaki şeyleri bulmada işe yarayabileceğine dikkat çekiyor. Uzmanlara nazaran sıçanlar, şu sıralarda simüle edilmiş bir felaket bölgesinde eğitilmeye başladı bile. Canlılar, amaç kişiyi bir odada bulmaya çalışması, giydikleri sırt çantasında bulunan ve ‘bip’ sesini tetikleyen düğmeyi çekmesi ve akabinde ödüllendirilmek için geri dönmeleri gerekiyor. Uzmanlar, bu prosedür ile çeşidin arama kurtarmada kullanılabilmeye hazır hâle gelebileceğini düşünüyor.
APOPO, acil yardım takımlarının hayatta kalanlarla irtibat kurmasına yardımcı olmak için bir video kamera, mikrofon ve pozisyon vericisi ile donatılmış sırt çantaları üzerinde çalışıyor. Bu bahiste Hollanda’daki Eindhoven Teknoloji Üniversitesi ile birlikte çalışan takımdan Dean, sırt çantası ve eğitimle birlikte çeşidin arama kurtarmada çok yararlı olabileceğine vurgu yapıyor.
Organizasyonun on yılı aşkın müddettir mayınların ve tüberkülozun koku ile tespiti için sıçan ve köpekleri eğittiğini belirtmek gerek. Programlarda sekiz yıl üzere uzun bir hayat mühleti olan Afrika Cırlak Sıçanı çeşidi kullanılıyordu. Yeni arama kurtarma projesi ise tertip tarafından yıllardır hayata geçirilmeye çalışılıyordu; lakin resmen Nisan 2021’de başladı.
Canlılar, zorlu şartlara da düzgün cevap veriyor
Sırt çantası ise Eindhoven Teknoloji Üniversitesi’nden mühendis Sander Verdeisen’in dahil olmasıyla hayata geçmeye başladı. Birinci prototip de bunun akabinde oluşturuldu. Prototip, üç boyutlu baskı ile oluşturulan bir kısımda bulunan ve bir bilgisayara canlı imaj gönderen görüntü kameraya sahipti. Ayrıyeten bu formda imajların yüksek kaliteli bir versiyonu da sistemde bulunan bir SD karta kaydediliyordu.
Çanta, dalış kıyafetlerine misal neopren materyalden oluşan bir yelekle sıçanlara takıldı. Verdiesen, birinci başta minik canlıların bu yelekle ne yapacağını anlayamadığını; fakat daha sonra süratli bir halde adapte olduğunu ve hiçbir şey yokmuş üzere çantayla birlikte dolaşmaya başladığını aktardı. Uzmanlar şu sıralarda ise sistemi küçülterek geliştirmeye ve afet bölgelerine uygun hâle getirmeye çalıştıklarını söz etti. Verdeisen, canlıların her alana sığmasını sağlamayı amaçladıklarını ve yükseltilmiş versiyonun bu yıl içinde hazır olabileceğini söylüyor.
Sonuç olarak projenin gelecekte ülkemizde de sık sık karşılaştığımız zelzele felaketlerinde arama kurtarma takımlarına büyük yardımının dokunabileceğini söyleyebiliriz. Haftada beş gün 15 dakikalık seanslarla hayvanların eğitildiğini söyleyen araştırmacılar da program şimdi geliştirilme evresinde olsa da canlıların farklı ve kuvvetli şartlara uygun karşılık verdiğini, her bir sıçanı eğitmenin 9 ila 12 ay sürebileceğini kaydediyor.
Eğitimin bir sonraki etabında sıçanlar, yıkılmış bir binanın birden çok katını taklit eden ortamlarda denenecek ve gerçek dünya senaryolarına hazırlanacak.