Bir binanın yıkım anı elbet dikkat alımlı bir olay. Koskoca binanın birkaç dakika içinde yerle bir olmasını görmeyi istemiş olabilirsiniz. Lakin tavsiyemiz, bırakın karşısına geçip izlemeyi, bir bina yıkılırken suratınızda bir maske olmadan yakınına bile yaklaşmamanız…

Üstelik tavsiyemiz dediğime bakmayın. Bu teklif aslında bir inşaat mühendisi olan ve birebir vakitte İş Sıhhati ve Güvenliği Federasyonu ve Asbest Söküm Uzmanları Derneği başkanlığını yürüten Mehmet Ensari’den geliyor. Tıpkı vakitte halk sıhhati uzmanı Prof. Dr. Osman Alparslan Ergör de bu mevzuda önemli ihtarlarda bulunuyor. Bu tekliflerin münasebetleri ise oldukça büyük bir tehlikeye dayanıyor…

Bahsi geçen mevzunun gündeme gelmesinin nedeni ne?

Geçtiğimiz günlerde ”Binalarda Asbest Tehlikesi” bahisli bir seminer gerçekleştirildi. Ege Üniversitesi, Asbestos Free Demolition (AFDem), Avrupa Birliği Başkanlığı üzere pek çok kurumun ortaklaşa organize ettiği seminerde halk sıhhatini yakından ilgilendiren ve ölümcül bir tehlike olmasına karşın göz gerisi edilen kıymetli bir mevzu üzerinde duruldu. Mehmet Ensari ve Osman Alparslar Ergör üzere bu alanda çalışmaları bulunan uzman isimler de seminerde konuşmacı olarak yer aldı.

Geçtiğimiz haftalarda Türkiye’ye söküm için gelecek olan Sao Paulo isimli bir geminin yarattığı gündem ile pek çoklarımızın ‘asbest’ sözünü muhtemelen birinci sefer duydu. Sıhhat üzerindeki müthiş tesirleri sebebiyle büyük bir gündem yaratan bu olaya mevzu olan gemi Türkiye’ye gelmedi. Yani oluşturulan kamuoyu baskısı tesirli oldu diyebiliriz. Lakin pek çok uzmana nazaran asbestin tehlike yarattığı tek yer gemi sökümü değil.

Öncelikle kısaca asbestin ne olduğundan bahsedelim. Asbest aslında tabiatta bulunan bir mineral. Epey güçlü olması, bol bulunması ve ucuz olması üzere sayısız münasebet yüzünden uzunca yıllar aklınıza gelebilecek her alanda sık sık kullanılmış. Bu kullanım alanları ortasında konutunuzdaki bir tencerenin kulbundan çatınızdaki eternit levhalara kadar pek çok şey var. Lakin endüstriyel olarak yaygınlaşmasından ve hayatımıza dahil olmasından çok sonra, aslında bu mineralin kanserojen olduğu keşfedilmiş. Tekrar uzun yıllar içerisinde de kullanımı pek çok ülkede yasaklanmış.

Asbestin ülkemizde ise üretimi, kullanımı ve piyasa arzı ile asbest içeren eşyaların piyasaya arzı 31 Aralık 2010 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere Türkiye Cumhuriyeti Etraf ve Şehircilik Bakanlığı Çevre İdaresi Genel Müdürlüğü tarafından yasaklandı. Fakat piyasada asbest içeren pek çok eserin sirkülasyonda olduğu biliniyor. Geçmişten bu yana en çok kullanıldığı ve hala hayatımızda olan bir yer ise bina üretimleri. 

Dayanıklı ve izolasyon sağlayan yapısı sebebiyle yıllar boyunca binaların üretiminde pek çok farklı alanda asbest kullanılmış. İşte bu binalar, günümüzde kentsel dönüşüm projeleri üzere büyük ölçekli projelerle yıkılıyor…

Binaların yıkımı nasıl oluyor da bizi mevte götürüyor?

Asbesti tehlikeli yapan şeylerin başında lifli ve bir saç telinden bile kat kat ince yapısı geliyor. Bu ince yapılı lifler kolaylıkla havaya karışıp yüzlerce metre sürüklenebiliyor. Akabinde soluduğumuz havayla birlikte ciğerlerimize yerleşiyor. İşte bu da ölümcül hastalıklarla sonuçlanan sürecin başlangıcı oluyor.

Bir bina yıkılırken, o binada kullanılan asbest yıkım esnasında oluşan toz bulutu ile havaya karışıyor ve yüzlerce metre genişliğinde alanlara dağılıyor. Uzmanlar bina yıkımı esnasında çıkan toz bulutunun muhakkak solunmaması gerektiğini vurguluyor. 

Öyle ki, seminerde bu bahse değinen Ensari, sokağımızda, mahallemizde bir bina yıkımı varsa maskesiz dışarı çıkmamamız, o toz bulutunun konutumuza girişini engellememiz gerektiğine vurgu yaptı. Birebir formda halk sıhhati uzmanı Ergör de asbestin sıhhate tesirlerinin azımsanmayacak kadar değerli olduğunu, az ölçüde solumanın bile çok önemli sıhhat problemleri yarattığını vurguladı.

Asbestin ciğerlere yerleşmesinin en berbat yanlarından biri, oluşabilecek asbestozis gibi ölümcül hastalıkların ve kanserin uzunca yıllar kendini göstermemesi. Bilhassa ‘mezotelyoma’ isimli ‘akciğer zarı kanseri’ olarak bilinen bir kanser çeşidine neden olan bu durumda ortaya çıkan hastalığın bir tedavisi bulunmuyor. Bu da kanserin ortaya çıkışını takip eden birkaç ay içerisinde mevtle sonuçlanan hadiselere neden oluyor. Asbestozis isimli asbestin ciğerlere yerleşmesi sonucu oluşan hastalık ise 10-20 yıl içinde kendini gösteriyor ve teneffüsün durmasına varana kadar pek çok önemli sonucu oluyor.

Asbest genel olarak dahil olduğu sanayilerde çalışan personellerin sıhhatini tehlikeye atıyor ve bu durumun önüne iş güvenliği uygulamaları ile geçilmeye çalışılıyor. Ama öteki yandan, bina yıkımları bilhassa büyük kentlerde her an her yerde gerçekleşiyor. Kentsel dönüşüm üzere geniş çaplı projelerde imal yılları hayli eskiye dayanan binalar birer birer yıkılıyor. Çıkan toz bulutu ise etrafta yaşayan herkesin sıhhatini tehlikeye atıyor. Bu bahiste kâfi bilinçlenme olmadığı için durumun önüne de geçilemiyor.

E madem bu kadar tehlikeli, yok mu bunun için alınan bir tedbir?

Aslında kağıt üstünde alınan kimi tedbirler var. Binalar yıkılmadan evvel asbest söküm uzmanları tarafından denetimler gerçekleştirilip binada asbest olup olmadığının tespit edilmesi ve akabinde şayet asbest varsa bina yıkımı öncesi kelam konusu asbest içeren materyallerin denetimli bir halde sökülmesi gerekiyor. Bu adımlar için de öncelikle bir rapor hazırlanıp belediyelere sunuluyor. 

Ancak iddia edeceğiniz üzere bu süreç yürütmeye gelindiğinde işin rengi değişiyor. Sahte raporların düzenlenmesinden binaya gidecek asbest söküm uzmanından evvel binalarda bulunan tüm asbestli materyallerin denetimsiz bir formda çıkarılarak halk sıhhatini tehdit edecek formda ‘depolanması’ ya da satılmasına kadar pek çok sorun yaşanıyor. Nihayetinde, bu binalar yıkılırken o asbest havaya karışıyor ve hepimizin ciğerlerine yerleşerek vefat saçıyor.

Aslında olması gereken, binaların yıkımı esnasında tüm bu süreçlerin uygulanması ve yıkım esnasında tozun havaya karışmasını engellemek için sulama sistemlerinin kullanılması. Lakin ne yazık ki bu sulama sistemleri bile birçok yıkımda kullanılmıyor.

Peki biz ne yapabiliriz?

Asbest Söküm Uzmanları Derneği, bu mevzuda yapabileceklerimiz ile ilgili kimi tekliflerde bulunuyor. Örneğin etrafınızda bir bina yıkımına denk gelirseniz ve sulama sistemi üzere tedbirlerin alınmadığını görürseniz belediyeye ya da CİMER’e şikayette bulunabilirsiniz. Birebir vakitte direkt Asbest Söküm Uzmanları Derneği’nin WhatsApp şikayet çizgisine da durumu iletebilirsiniz.

Asbest konusunu Mehmet Ensari ile konuştuğumuz görüntümüze şimdi izlemediyseniz göz atabilirsiniz