Koşuşturma kültürü, neredeyse hiç dinlenmeyen, dinlenseler de akılları sürekli işlerinde olan insanların psikolojilerini anlatan bir kavram diyebiliriz. Aslında bu kültürü benimseyen bireyler, halk tabiriyle işkolik olarak anılan şahıslardır. 7/24 iş düşünen, iş dışında başka bir hayatları olmayan bu insanların, daima meşguliyet içerisinde olduklarını görebiliriz. Zira onlar hiç durmaksızın çalıştıkları vakit, gerçek başarıyı elde edeceklerine inanıyor.

Keza dünya çapındaki iş piyasalarında da çalışanlara, daima daha süratli olmaları/daha sıkıntısız iş çıkarmaları ve her daim olduklarının ”dahası” olmaları gerektiği algısı empoze ediliyor. Biz de bu yazımızda, daima bir koşuşturmaca içerisinde olanların, aslında kendilerine nasıl büyük ziyanlar verdiklerini tartışıyoruz. 

Bu şahısları ele veren en büyük özellikleri, bir molaya çıktıklarında yahut bir tatile gittiklerinde, çalışmadıkları her saat için pişmanlık duymalarıdır.

Bu özellik genellikle kişinin gençlik yıllarında ortaya çıkıyor. Zira o periyotlarda bireyler, etraflarındaki yetişkinlerden ”hep daha güzelini yapmalısın”, ”her daim kendini ileriye taşımalısın” öğütlerini alıp benimsemeye başlıyor. Bu da onların, hayatın tek gayesinin toplum tarafından onaylanan saygın bir pozisyon elde etmek olduğunu düşünmelerine yol açıyor. Böylelikle maraton koşar üzere muvaffakiyet ismine koşmaya başlıyorlar.

Bu bireyler için bir süre sonra orta vermek yahut dinlenmek, hiçbir mana söz etmeyen kavramlar olmaya başlıyor. Ki birçok da çalıştıkları şirketlerde, işverenlerinin bitmek tükenmek bilmeyen beklentilerini karşılamak için durmadan çaba veriyor. Böyle yaptıklarında, iş ortamında değer göreceklerini düşünüyorlar ancak sonuç daima hüsran oluyor.

Çünkü bu insanları tanımlayan en besbelli özelliklerinden biri de sürekli çalışmaktan fazla, iş tariflerine dahil olmayan işleri bile yapmaya çalışmalarıdır. Bu da onların, başkalarının gözünde ”her şeyi, sorgusuzca yapan bir joker eleman” olmalarına sebep oluyor. Böylelikle beşerler, bu şahısları verdikleri emekler için takdir etmemeye, görmezden gelmeye başlıyor. Bu da koşuşturan bireylerin, bir süre sonra yaptıkları hiçbir işten tatmin olmamalarına yol açabiliyor. Yani bu durum, aslında kişinin işinde başarılı olmasına yardımcı olmuyor aksine onun, tükenmişlik sendromu yaşamasına yol açabiliyor.

Aslında bu duruma neden olan en değerli iki etken: Toksik olumluluğun gerisine sığınan mükemmelliyetçi işverenler ve rekabetçi iş arkadaşları…

Günümüzün tanınan kültürü, hayatın tüm zorluklarına karşı insanlara olumlu düşünmek gerektiğini aşılıyor. Hatta bu pollyannacılık derecesine varan olumlayıcı tavır yüzünden, beşerler artık gerçeklerden kaçarak bir hayal dünyasında bile yaşayabiliyor. Bir kez gerilimli durumlarda her vakit olumlu hissedemez ve düşünemeyiz. Her şeye olumluluk fetişizmi içerisinden bakan insan toplulukları, hayatta aksiliklerin da olması gerektiğini mutlaka anlamadıkları için sizin iş hayatında yaşadığınız gerilimi de anlamayacaklardır. 

Eğer iş hayatında patronlarınız ve iş arkadaşlarınız tarafından ”çabuk pes etme, herkes birebir durumu yaşıyor”, ”başkaları yapıyorsa sen de yapabilirsin”, ”şikayet etme, bak millet nasıl şartlarda çalışıyor” üzere telaffuzlar duyuyorsanız, tebrikler, parıltı topu üzere toksik bir çalışma ortamına sahipsiniz.

Ki zati bu tavırlar, koşuşturma kültürünü de besliyor. Mesela birine bu halde yaklaşmak, onu daha fazla çalışması için motive etme hedefi taşıyormuş üzere görünse de aslında bireye tahminen de hiç taşıyamayacağı bir sorumluluk yükleyebiliyor.

Herkesin yeteneği ve kapasitesi birbirinden farklı. Ama biz kapitalizmin tek tip muvaffakiyet anlayışını o denli içselleştirmişiz ki bunu herkese indirgemeye çalışıyoruz. Bu da kişinin, daima iş arkadaşlarıyla yarış halinde olup daha fazla ön plana çıkmaya ve daha fazla imtiyaz elde etmeye kendini adamasına yol açıyor. Zira bu anlayışta muvaffakiyete giden yol, kişinin sadece kendini işine adamasından geçiyormuş üzere bir algı oluşuyor. Düşünün, özel hayat, hobiler, aile, arkadaşlar… Bunların hiçbiri koşuşturma kültürü içerisinde önemsenmiyor.

Ancak tek problem bu değil. Mesela evvelden beşerler işten meskene geldiklerinde, iş ile ilgili tüm bağlantı kanallarıyla ilişkileri kesilirdi zira yüz yüze bağlantı hakimdi.

Ancak artık teknoloji ilerledi. Bu nedenle akıllı telefonlarımız sayesinde, sürekli iş ortamıyla ilişki içerisinde olabiliyoruz. Ki bu durum, kişinin üzerinde sürekli network’leriyle bağlantıda olması gerekiyormuş üzere bir baskı yaratıyor.

Yani bu durumda beşere kendine ayıracak bir zaman zaten kalmıyor desek palavra olmaz. Beşerler, iş gruplarında ne konuşulduğunu kaçırmak istemiyor. Bu yüzden nerede olurlarsa olsunlar sürekli irtibat kanallarını denetim ediyorlar. E sonuç olarak konutta bile bu kadar işle haşır neşir olmak, kişinin zihinsel olarak da yorulmasına yol açıyor diyebiliriz. 

Koşuşturma kültürüne göre ne kadar meşgulsen; o kadar yüksek maaş, o kadar yüksek statü, o kadar yüksek bir iş teklifi alma şansın var demektir. Velhasıl bu niyet biçimine nazaran işkolik olmak, kişinin meslek konusunda hayatını kurtarıyor. Ama bir evvelki başlıkta ele aldığımız üzere durum hiç de o denli değil.

Mesela yapılan bir araştırmada, Birleşik Krallık’ta yaşayan ve faal iş hayatı olan vatandaşların neredeyse %15’inin, iş hayatında yaşadıkları gerilim nedeniyle ruhsal meseleleri olduğu tespit ediliyor. 

Yine Japonya’da yapılan diğer bir çalışmada da bu ülkede yaşayan ve ruhsal rahatsızlığı olan işçilerin sayısının, öbür ülkelerdeki emekçilerden daha fazla olduğu görülüyor. Bir öteki araştırmada ise uzun çalışma saatlerine tabi tutulan çalışanların, daha sık depresyon ve uyku bozuklukları yaşadıkları söyleniyor. Ayrıyeten hayatının merkezindeki tek varlığı işi olan birisinin, takdir edersiniz ki sosyal hayatı da pek olmuyor. Kişi bu nedenle yalnızlaşmaya ve topluma yabancılaşmaya başlıyor.

Ayrıca ”çok çalışırsan başarılı olursun” üzere, kolay ve tek değişkenli bir neden sonuç alakası kurmak, hayatta her vakit işe yarıyor mu? Bu, muhakkak tartışılması gereken bir bahis.

Misal Tesla’nın CEO’su Elon Musk, kendisine bu kadar çok para kazandıran şeyin, koşuşturma kültürü olduğunu, ”dünyayı değiştirmek için haftada en az 80 yahut 100 saat çalışmak gerekiyor” halindeki kelamlarıyla onaylıyor.

Musk üzere başarılarıyla toplumda ön plana çıkan insanların, bu tip telaffuzlarda bulunmaları, kendileriyle birebir pozisyonda olmayan ve tahminen de hiç olamayacak olan insanlara ‘imkansız bir umut’ aşılamaktan öteki bir şey yapmıyor. Yani bireylere daima durmaksızın çalışın demek, onların sıhhatlerinden olmalarına yol açacak kadar tehlikeli sonuçlar doğurabilir.

Hatta Dünya Sıhhat Örgütü (DSÖ) bile haddinden fazla çalışmanın tehlikeli olduğunu söylüyor. Mesela yaptıkları bir araştırmada, haftada en az 55 saat çalışmanın, yılda 745.000’den fazla insanı öldürdüğünü tespit ediyorlar. Araştırmanın raporuna nazaran çok çalışmak, felç riskini %35, kalp hastalıkları riskini de %17 oranda artırıyor.

Sözün özü, yarınlar yokmuşcasına çalışmak her şartta, her vakit ve herkes için güzel bir davranış olmayabilir. Ayrıyeten bir yere yetişiyormuş gibi, daima ivedilikle çalışmanın kime ne yararı var? Bu durumdan muzdarip şahısların, mental sıhhatlerini korumak ismine bir uzmandan yardım almalarında yarar olduğunu söyleyebiliriz. Zira devamlı işiniz için koşturuyor olmanız, bir süre sonra psikolojinizi, fiziki sağlığınızı ve toplumsal etrafınızı riske atmanıza yol açabilir.   

• Kaynaklar: BFI France, Monster
• Görsel Kaynakları: Repeller, Typelish, Profesi UNM, The Concordian, Shondaland, The Swaddle, Fairygodboss