Örnek vermek gerekirse, aşk tanrıçasını neredeyse her mitolojide görmeniz mümkün. Ama bu benzerliklere karşın tüm mitolojilerin kendine has isimleri ve efsaneleri de bulunuyor. Her ne kadar simgeledikleri şey tıpkı olsa bile, geçmişten günümüze onlar hakkında anlatılanlar farklılık yaratıyor.

Biz de bu yazımızda Sümer mitolojisinin aşk tanrıçası olarak bilinen İnanna’yı araştırıp kim olduğunu öğrendik ve efsanelerine değindik. Gelin şimdi İnanna kimdir, ne tanrıçasıdır, efsaneleri nelerdir yakından bakalım.

İnanna kimdir?

Inanna sümer halkının en kutsal tanrıçalarından bir adedidir. ay rabbi Nanna (veya gök ilah An) ile sazlıkların tanrıçası Ningal’in kızı , güneş ilahı Utu ile yer altı ilahı Ereşkigal kız kardeşidir. Varlığında uzun bir mühlet boynca Sümer’in en bilinen ve kudretli tanrıçalarından biri olmuştur. Sümerce’de tıpkı vakitte Nin-ana yani ‘Gökyüzünün hanımı’ olarak da geçer. Uzun bir mühlet kendisine ‘Inanna’ ismi ile ibadet edilmiştir. Sonraki periyotlarda Akad, Babil, ve Asurlular tarafından ‘İştar’ olarak nitelendirilmiştir. Yapılan bu değişikliğin sebebi pek bilinmese de geçen periyotların üstüne yeni gelen insanların inanışları sebebiyle olduğu varsayım ediliyor. Inanna birebir vakitte ‘Cennetin Kraliçesi’ olarak da isimlendirilir. Ana tapınma merkezi Uruk’taki Eanna Tapınağı’dır ve buranın esirgeyici tanrıçası olarak kabul edilmiştir.

Inanna’nın Venüs gezegeni ile benzetildiği de bilinen gerçeklerden bir tanesi. Aslan ve sekiz köşeli yıldız en besbelli sembolleri olmuştur. O denli ki bu sembolleri gören herkes bulunduğu yerin kutsal varlığının Inanna olduğunu anlardı. Inanna/İştar’ın kocası, daha sonraki periyotlarda Tammuz olarak anılacak ilah Dumuzi iken İnanna’nın veziri/yardımcısı Sukkal ise sonraki devirlerde Ninşubur olarak bilinmektedir.

İnanna Sümer mitolojisine nazaran ne tanrıçasıdır?

Inanna Sümer halkının inanışına nazaran aşk, hoşluk, savaş, adalet ve siyasi güçle ilişkilendirilen antik mezopotamya tanrıçasıdır. Tanrıça olmanın yanında getirdiği kimi hoş özelliklerden biri de Inanna’nın hiçbir kusuru olmayan harika bir bayan bedenine sahip olmasıdır. Bu yüzden her vakit hoşluğun ve şehvetin sembolize tanrıçası olarak kabul edilmiştir. İnanna hem yere hemde göğe hükümran bir tanrıçadır ve Sümer mitolojisindeki en üstün ilahlardan biri olan Enlil’e istediğini yaptırabilmiştir. Bunların yanı sıra Inanna epey da açgözlü bir tanrıçadır. Bu açgözlülüğü belirli vakitlerde kendisinin ve halkının başına büyük problemler açmıştır. Uruk devrinin başı yani MÖ. 4000-3100 yılları Inanna’ya en erken tapınma periyodunun başlangıcıdır. Bu başlangıç ise Akad Hükümdarı Sargon’un bölgeyi ele geçirmesinden sonra başlamıştır. Hristiyanlığın doğuşu ile M.S 1 ila 6. yüzyıllar ortasında Inanna’ya tapınma yavaş yavaş ortadan kalkmıştır.

Birçok Sümer ilah ve tanrıçasına nazaran İnanna çok daha fazla mitte yer almaktadır. Ayrıyeten Sümer panteonunun en kudretli rablerinden biri olan yer altı ilahı Legalmeslam olarak anılan Nergal ile karşılaştırılabilecek kadar fazla sayıda sıfata ve alternatif isme sahip olmuştur. Bu da Inanna’nın büyüklüğünü ve kudretini belli eder. Ne kadar büyük bir tanrıça olsa da Inanna birebir vakitte aç gözlü olduğu için sahip olduğu mitlerin birçok başka ilah ve tanrıçaların alanlarını ele geçirmesi üzerine heyeti. Sümerlerde rablerin kanunlarını temsil eden “Me’leri” Bilgelik Rabbi Enki’den çaldığına: Eanna tapınağını ise Gökyüzü Yaradanı An’dan aldığına inanılmıştır. Daha sonra Şamaş olarak anılacak olan ikiz kardeşi Utu ile İnanna ilahi kararın uygulayıcısı olmuştur.

İnanna ve Dumuzi’nin efsanelere bahis olan aşk kıssası:

Sümer her vakit bereketli bir toprak değildi. O denli ki bir vakitler kıtlık uzunluk göstermeye başlamıştı ve ne yaparlarsa yapsınlar bu sorunu çözemiyorlardı. Bunun üstüne Sümer düşünür ve bilimcileri, Sümer’in önde gelen kentlerinden biri olan Uruk’un hoşluğu ve şehveti ile ünlü olan baş tanrıçası Inanna’yı hükümdarları ile evlendirebilirlerse, bu evliliğin bolluk ve rahmet getireceğine inandılar.

O vaktin hükümdarı olan Dumuzi bir formda Inanna ile evlenmeyi başarır ve kendisi olağan bir kral olmaktan çıkıp birebir vakitte Çoban Tanrısı da olmuştur. Bu evlilik kutsal olarak görülmüş ve beklenildiği üzere bolluk ve rahmeti yanında getirmiştir. Bu olayların üstüne Sümer’in şair ve ozanları bu mevzuyu, kimileri açık saçık olan yüzlerce satırlık şiirlerle anlatarak, çalgılar eşliğinde söyleterek dinlerinin kıymetli bir töresi haline getirmişlerdir.

İnanna’nın yer altı dünyasına iniş efsanesi:

Inanna aşkın, şehvetin ve bunun üzere birçok hissin tanrıçası olmasının yanı sıra kendisi bir o kadar da aç gözlü bir tanrıçaydı. O denli ki yerin ve göğün tanrıçası olmak bir müddet sonra kendisine yetmemeye başladı ve gözünü kız kardeşinin hakimiyetini sürdürdüğü yer altına dikti. Kendisi yer altına da hakim olmak istiyordu. Ama bu durumun kazasız belasız bir formda gerçekleşmeyeceğinin de farkındadır. Bu yüzden yardımcısı Ninşubur’a şu buyruğu verir:

”Eğer 3 gün içerisinde geri dönmezsem evvel Ulu ilah Enlil’e gidip saygını sunduktan sonra yardımını iste. Daha sonra Enlil yardım etmezse Babam Nanna’ya gidip benim için ona yalvar. Şayet babam da yardım etmeyi reddederse o vakit son deva bilgelik yaradanı Enki’ye gidip ondan yardımını iste.”

Efsaneye nazaran, yer altı dünyasının tanrıçası Ereşkigal, Inanna’nın niyetini gelmesinden çok daha evvelce fark edip kendisi için bir tuzak hazırlamıştır. Ereşkigal, Inanna’yı yerlatı dünyasında 7 farklı kapıdan geçirir ve geçtiği her kapıda kendi kutsal eşyalarından ve kıyafetlerinden bir adedini bırakmasını ister. 7. kapıdan itibaren Inanna, Ereşkigal’in karşısında çıplak ve aciz bir biçimde kalır. Bu olayların üstüne Ereşkigal kız kardeşi Inanna’yı öldürür. İntikamının devamı için ise kocası Dumuzi için Ereşkigal kadar hoş bir bayan yaratıp dünyaya yollar.

Aradan geçen 3. günden itibaren Inanna geri dönmeyince, Sümer halkı derin bir yasa boğulur. Ninşubur ise tanrıçasının verdiği buyrukları uygulamaya başlar. Evvel Ulu İlah Enlil’e gidip hürmetlerini sunar ve yardım ister. Ancak Enlil yardım etmeyi reddeder. Bunun üstüne Inanna’nın babası Nanna’ya gidip yardım için yalvarır ancak babası da yardım etmeye istekli olmaz. En son deva olarak Ninşubur Enki’ye masraf. Enki yardım etmeyi kabul eder ve çamurdan 2 tane yaratık yaratır. Bu 2 yaratığa hayat bitkisini ve hayat suyunu verip yer altına indiklerinde kraliçeye armağan olarak sunmalarını emreder. İkramları kabul eden Ereşkigal bunların karşılığında kardeşi Inanna’yı bırakmayı kabul eder ancak bir koşul koşar. Kendisi yerine öteki biri yer altına inecektir.

Uzun müddetler boyunca kimi seçeceğine bir türlü karar veremeyen Inanna, yaptığı gezintiler sonucunda kocasının yokluğunu çoktan unuttuğunu fark eder. Hatta bu da yetmezmiş üzere Ereşkigal’in yolladığı bayan ile gününü gün etmektedir. Bütün halkı yasa boğulmuşken kocasının bu halleri Inanna’yı çok kızdırır ve kendisi yerine Dumuzi’yi seçer ve kadını da öldürür. Dumuzi’nin yer altına inmesi ile birlikte Inanna özgür kalır.

Kutsal evliliğin ihtiyacında iki çiftin bir arada olması gerekli olduğu için, evlilikleri sarsılmış durumdadır. Bu yüzden ülkede kıtlık başlar. Hiçbir ekin tahıl vermez ve ülke tek bir yağmur bile görmez. Olaylardan haberdar Dumuzi’nin kardeşi hayal tabiri yaradanı Geştinanna bir teklifte bulunur. Yılın yarısında kardeşi Dumuzi yerine yer altına inecektir. Böylece yılın yarısı boyunca da olsa Dumuzi yer yüzünde olabilecektir. Teklifin kabul edilmesi üzerine Geştinanna, yer altına iner ve Dumuzi tekrar yeryüzüne çıkar. İkisi de yaptıklarından ötürü pişman olmuştur ve evlilikleri tekrar tazelenmiştir. Bu olayların üstüne ülkede yine çiçekler açmaya, hayvanlar yavrulamaya başlamış, ekinler tekrar uzunluk göstermiştir. Hülasa her tarafa tekrar rahmet gelmiştir.