Moğolistan toprakları, geçtiğimiz gün Türk tarihine ait tarihi bir keşfe konut sahipliği yapmıştı. Bugüne kadar Türk isminin geçtiği birinci yapıt olarak anılan Orhun Abideleri, yeni keşifle bu unvanı kaybetti. Unvanın yeni sahibi, Kültekin ve Bilge Kağan’ın babası İlteriş Kağan’a ilişkin olduğu tespit edilen bir anıt kompleksi oldu.
Yapılan incelemelerde yazıtlarda, bilinen birinci Türk alfabesinin kullanıldığı belirlenmişti. Ancak anıtlarda yer alan yazıların ne manaya geldiği şimdi paylaşılmamıştı. Keşfi mümkün kılan Memleketler arası Türk Akademisi, bugün 7. Yüzyıla ilişkin olduğu tespit edilen İlteriş Kutluğ Kağan’ın yazıtının ön okumasını paylaştı.
Yazıtın şimdilik bir kısmı okunabildi:
Akademi Lideri Darhan Kıdırali, toplumsal medyada yaptığı paylaşımda 70 santimetre yükseklik ve 19 santimetre genişlikte olan yazılın her iki tarafında da metin yer aldığını söz etti. Kıdırali, yazıtın ön tarafında bulunan 19 satırın şimdi 12 satırının okunabildiğini açıkladı. Bu satırlarda yer alan tabirler şu biçimde paylaşıldı:
- İnek yılının dokuzuncu ayı
- Tanrı oğlu
- Kutlug Kağan: Türk
- Erkek çocuklarım, köz
- Bizim güzel
- Etdim: Bizim yabancı erler
- Yerde
- Tümen: On bin
- İşimi gücümü ver
- Tayin ettim (unvan verdim)
- Tamamı eşitti
Türk yazı tarihini yüzlerce yıl geri götüren yazıttaki metnin en kısa müddette tamamlanacağı belirtildi.
“Ejderha, kurt başı karışımı mitolojik varlıklar var”
Kıdırali, yazıtın ön okumasıyla birlikte yazıtlarda ejderha, kurt başı karışımı mitolojik varlıklar olduğunu, fotoğraflar ve Türk ve Soğd yazısının yer aldığını paylaştı. Kıdırali, geniş bir toprakta yer alan İlteriş Kağan külliyesinin vaktinde düşmanları tarafından tahrip edildiğini, külliye etrafında 51 balbal taş bulunduğunu lakin kafataslarının kırılmış olduğunu tabir etti. Üstelik yeni keşfedilen yazıt bile ortadan ikiye bölünmüştü.
İlteriş Kağan’a ilişkin yeni keşfedilen yazı, Kül Tigin ve Bilge Kağan yazıtlarının bilakis dikili olarak değil, toprağa gömülü halde keşfedildi. Toplam 49 metrekare alandan oluşan oval biçimindeki külliye, etrafında Aşina ailesine ilişkin sembollerin yer aldığı 51 balbal taş ile İlteriş Kutluğ Kağan’ın 7. yüzyıla ilişkin yazıtına da yer veriyordu.