En inançlı ulaşım aracı olarak bedellendirilen uçaklar, aslında on yıllardır kesin bir tahlili bulunamayan bir probleme mesken sahipliği yapıyor. Uçaklar, aslında otomobillerde bulunan ve omuzdan bağlı emniyet kemerlerinin tersine daha düşük güvenlik sunan belden bağlanan emniyet kemerlerine yer veriyor. Pekala, bunun nedeni ne?

İlginçtir ki, bu sorunun ‘nedeni şudur’ diyebileceğimiz bir yanıtı bulunmuyor. Bilakis, uçaklarda bel kemeri bulunmasının maddi, ruhsal ve aslında ‘yeterlilik’ kavramlarına bağlanan nedenleri bulunuyor.

Canımız pahalı değil mi? Aslında uçak üreticilerine nazaran biraz değil, zira öteki türlü maliyet artıyor:

Uçaklarda bulunan bel kemerleri, koltuğun iki kenarından çıkan modülden oluşuyor. ‘İki noktalı kemer’ sınıfına giren bu yapı, bizi uçağın koltuğuna yalnızca bel bölgemizden yapıştırıyor.

Tabii sistemin bu kadar kolay çalışması da aslında uçak üreticilerinin ve hava yolu şirketlerinin işine geliyor. Zira üç, dört yahut pilotların kullandığı beş noktalı kemerler her bir yolcu koltuğunda olacak olsaydı, koltukların sistemi değişecek, koltuklar genişleyecek ve azalan hacimle daha az yolcu alınabilecek idi.

Bununla birlikte elbette bu sistemlerin her koltuğa entegre edilmesi, artan masraflar manasına da geliyor. Olağan iş, yalnızca bununla bitmiyor.

Bir yanda da yolcuların psikolojisi var:

Yıl 2022, lakin hala uçaklarda emniyet kemeri takmamak konusunda ısrarcı olan yolcular görebiliyoruz. Bu kolay, iki noktalı bel kemerlerini bile! İşte burada aslında yolcuların emniyet kemeri konusunda daha rahat olmalarını sağlamak üzere bir neden de yatıyor.

Pilotlar yahut uçuk takımı üzere dört yahut beş noktalı bile değil, otomobillerdeki üç noktalı kemerleri bile takacak olsaydık, muhtemelen pek çok yolcu gelen ekstra hareket engelinden rahatsız olacaktı. Olağan şikâyetler artacak, daha çok yolcu emniyet kemeri takmaya karşı çıkacaktı.

En değerlisi, hem üreticiyi hem yolcuyu tatmin eden bel kemerleri hala ‘yeterli ölçüde güvenli’ sayılıyor:

Şu gerçekle yüzleşmekte yarar var: Denetimden çıkmış ve hızla düşen bir uçağın içindeyseniz, ne yazık ki hayatta kalma bahtınız ziyadesiyle düşük. Bu durumlarda hayatımızı on noktalı kemer bile kurtaramaz.

İşte bu nedenle de aslında mevcut emniyet kemerleri sırf ‘yeterli’ düzeyde güvenlik sunmakla yetiniyor. Çünkü aslında uçakta emniyet kemeri takmamızın nedeni bir kaza anında hayatta kalma bahtımızı artırmak değil, uçuş esnasında inançlı bir seyahat yapmak.

Emniyet kemerleri, bilhassa türbülansa yakalanan bir uçakta kendisini ön plana çıkarıyor. İki noktalı emniyet kemerleri, türbülans sırasında sürekli aşağı üst ani hareket eden uçak içinde koltuğumuzdan zıplamamızı ve başımızı bir yerlere çarpmamızı engelliyor, önemli yaralanmalardan kaçınmamızı sağlıyor. Emniyet kemerini takmayanlarınsa pek çok görüntüsü şu halde internette dolaşıyor:

Bizim emniyet kemerimiz iki noktalı da pilot ve uçuş grubu neden farklı emniyet kemeri kullanıyor?

Aslında hepimiz birebir uçaktayız, düşsek de bir arada muvaffakiyetle insek de. Pekala, neden pilotlar ve uçuş grubunun emniyet kemerleri dört ve beş noktalı emniyet kemerlerinden oluşuyor? Aslında bunun yine çok kolay bir sebebi var: Güvenlik.

Uçuş grubu, uçak kalkarken yahut inerken kabin içinde hepimizden daha farklı konumda, genelde bizim aykırısı yönümüzde oturuyorlar. Hasebiyle kendilerinin oturdukları koltukta daha inançlı olmaları için onları her iki omuzundan ve belinden tutan dört noktalı emniyet kemeri gerekiyor.

Pilotlar, hepimizle birebir istikamette oturuyor olsalar da elbette onlarda durum farklı. Pilotların her şartta koltuklarına tabir yerindeyse ‘çakılı’ kalmaları, böylelikle uçağın tüm denetimlerine çarçabuk erişmeleri gerekiyor. Uçak, ağır bir türbülansa girdiğinde bile pilotlar uçak koltuğuna resmen yapışmış bir biçimde hareket ediyor.

Peki yeni şeyler düşünülmüyor mu?

• NASA’nın Langley Araştırma Merkezi’nde bir helikopterde yaptığı emniyet kemeri çarpışma testi

Uçak üreticileri, yolcu uçaklarındaki emniyet kemerleri için on yıllardır yeni özellikler ve tasarımlar deniyor. Ancak bu denemelerin her birinde karşılarına mühendislik, finansal ve yolcu davranışı üzere sıkıntılar çıkıyor. 

Uçak üreticilerinin iki noktalı emniyet kemerine veda etmek üzere bir planları şimdi olmasa da aslında mevcut sistem daima geliştiriliyor. Doğal bahsettiğimiz üzere bir uçağın yüksek hızlı düşüşünde pek bahtımız olmadığından, asıl güvenlik tedbirleri bu uçakların düşmelerini engelleyecek sistemlerde alınıyor. Bu bahse da dilerseniz öbür bir içeriğimizde değinelim.

• Kaynaklar: FAA, How Stuff Works, NBC News, Aero Savvy, The Sun