Uzayla ilgili çalışmalarımız devam ettikçe evrenimizin sırları hakkındaki bilgi birikimimiz daha da genişliyor. Bu bağlamda yeni James Webb Teleskobu, Artemis vazifesi için yapılan hazırlıklar ve Mars çalışmaları başta olmak üzere sayısız araştırma ve gelişme bizlere yardımcı oluyor.

Fakat şaşırtan biçimde, uzay alanında yaptığımız bu çalışmalar bazen kendi zihnimizin de sırlarını açığa çıkarabiliyor. Artık bu sırlara bir örnek olarak uzaya çıkan astronotların yaşadığı bir durum olan Overview tesirini anlatacağız. Kelam konusu durum, insan zihninin Dünya’yı algılama formunun değişmesine sebep oluyor.

Öncelikle nedir bu overview tesiri:

Uzaya gönderilen astronotlar olmasaydı muhtemelen haberimizin olmayacağı bu durum, uzaya çıkmanın akabinde gezegenimize dönüp bakma fırsatı yakalamış olanlarda görülüyor. Ya da en kolayından uçağa bindiğinizde bile bu durumu yaşayabilirsiniz.

Söz konusu şahıslar Dünya’yı dışarıdan gördüklerinde, insanlığın ortaya çıkardığı sorunlar bir anda anlamsızlaşıyor ve zihinleri pak bir formda karşılarında duran o topu, yani Dünya’yı korumak istiyorlar.

Haritaya baktığınızda, çizilmiş hudutlar görürsünüz ancak dışarıdan Dünya’ya baktığınızda bunların hiçbiri yoktur:

Amerika’daki Biden ve Trump çatışmalarından ülkemizdeki sıkıntılara, Afrika’daki açlıktan kanlı tarihlere neredeyse her şey insanın elinden çıkmıştır ve bunlar hâlâ konuşulur. Overview tesirinden bahsederken bunları konuşmanın sorun olduğunu söylemiyoruz elbette. Ondan çok bu tesirin altında olan birisi için üstte saydıklarımız anlamsız hâle gelmesi kelam konusu.

Göçmen problemleri, ekonomik krizler, hudut çatışmaları vb. durumlar dışarıdan (uzaydan) duyulmaz, çizdiğimiz sonlar dışarıdan görülmez, gezegenin nüfusunun yarısı ansızın ortadan kaybolsa bu tekrar dışarıdan fark edilmez. Bunlar insanlığın sıkıntıları ve dışarıdan hoşlar hoşu Dünya’yı izleyen astronotlar için pek de bir şey tabir etmez. Oradan bakıldığında her şey birbirine bağlıdır ve bağımlıdır.

Ters taraftan baktığınızda ise Dünya’da bu saydığımız meselelerle ilgilenen bireyler için de astronotların gördüğü pek bir şey söz etmez:

Normal bir uçuş (uçakla) sırasında kelam konusu terimi fark edip ortaya koyan Frank White’a nazaran tam da bu sebeple astronotların yaşadıkları durumu anlatmaları epey güç bir hâl alıyor. Başınızda canlandırmak isterseniz şöyle düşünün: Uzaya çıkan astronotlar geri dönecek olsalar da ailelerini, meskenlerini ve sahip oldukları öbür şeyleri bilim uğruna burada bırakır. Onlar üstteyken gezegende kalanlar buranın meseleleriyle ilgilenir.

Gezegene uzaydan bakan astronotlar ise bu insanları ya da sıkıntıları görmez. Yalnızca birbirine uyumlu renkleriyle eşsiz formda hareket eden Dünya’yı görür. Uzayı birinci kez o formda görür ve birinci sefer o yer çekimi olmayan ortamda bulunur ve hafif hisseder. Son olarak da birinci kez alıştığımız vakit akışının nasıl sadece Dünya’da geçerli olduğunu fark eder.

Peki astronotlar uzaydan Dünya’ya bakıp büyülendi diyelim. Tam olarak ne değişiyor?

Nasa astronotu olan Edgar Mitchell durumu şöyle anlatıyor: “Aniden üzerinizde Dünya farkındalığı, onun aktüel hâli hakkında ağır bir tatminsizlik ve bu bahiste bir şeyler yapmak için bir istek gelişiyor. Ay’ın üzerinden memleketler arası siyaset epeyce minik görünüyor. Bir siyasetçiyi ensesinden tutup çeyrek milyon mil sürükleyip şuna bir bak seni … diyesiniz geliyor”.

Bu durumu yaşayanlar Dünya’yı epey suçsuz ve kırılgan olarak görüp hayatlarını onun düzgünlüğü için adamaya hazır hâle geliyorlar desek çok da abartmış olmayız. Zira asıl değerli olan kendi hayatlarını buna adamaları değil, beşerler yüzünden ortaya çıkan sıkıntılara çok daha geniş çerçeveden bakma yetisi kazanmış olmaları. Kabaca Amerikalı bir astronot, artık konutuna döneceğini düşünürken ülkesini değil, tüm Dünya’yı düşünüyor.

Konuyu daha uygun sindirebilmek için Carl Sagan’ın soluk mavi nokta konuşmasına göz atmanızı tavsiye ediyoruz:

Bu durum büyük topluluklar üzerinde de tesirli olabilir:

İnsanlığın Dünya’yı algılayış biçimi, kendi meseleleri ortasında gidip gelirken pek de öne çıkmıyor. Lakin overview tesirini buradan yani gezegenimizden deneyimlediğimizde çok sayıda kişinin gezegenimiz hakkında daha duyarlı olacağı kesin. Bu bağlamda da sanal gerçeklik çalışmaları yapılmakta.

Overview tesiri bizlere bu mevzuda ani bir tokat üzere gelse de onu beklememize gerek yok. Bizden çok uzun vakit evvel de var olan gezegenimizde vaktimiz kısıtlıyken ona güzel bakmaya uğraş edelim.

Kaynaklar: 1, 2, 3, 4, 5