Bildiğiniz üzere pandemi başladıktan sonra dünya çapında konutlara kapanma durumu yaşandı. Bunun üzerine Fransız araştırmacı Christian Clot, insanların sosyal izolasyona uyum sağlama sınırlarının ne olduğunu merak etti ve bir deney başlattı.
Ardından yaşları 27 ila 50 ortasında olan, 8 erkekten ve 7 kadından oluşan 15 iştirakçi, 40 gün boyunca mağarada telefon, saat ve gün ışığı olmadan yaşayacakları bir serüvenin içine girdi. Pekala bu deneyin sonucunda ne oldu?
Deneyde gaye, insanların vakit ve yer algılarını kaybettiklerindeki reaksiyonlarını gözlemlemekti.
Bu nedenle araştırma bittikten sonra karşılaştırma yapılabilsin diye iştirakçiler şimdi mağaraya girmeden beyin aktiviteleri ve zihinsel fonksiyonları tahlil edildi. Clot, birinci başta iştirakçilerin mağaraya ahenk sorunu yaşadıklarını hatta birkaç gün bu yüzden uykusuz kaldıklarını lisana getirdi. İştirakçiler mağaranın içinde çadırlarda uyuyordu ve birbirlerini uyandırmaları mutlaka yasaktı.
Ki esasen Clot, iştirakçilere istedikleri vakit uyuyuyabileceklerini ve yemek yiyebileceklerini söylediği için herkes bu bahiste özgürdü. Bundan ötürü kimse ne kadar uyuduğunu mutlaka bilmiyordu. Yani grup önderi, insanları büsbütün kendi hallerine bırakıp onlardan, günleri sezgilerine nazaran planlamalarını istedi diyebiliriz.
Zaman geçtikçe başlangıçta uyuyamayan insanların grupla uyumlu olarak uyuyup uyandıkları görüldü. Bu da aslında bir nevi ‘insan her şeye vakitle ahenk sağlayabiliyor’ dedirten bir sonuç oldu.
Ayrıca gönüllüler, kendi elektriklerini üretmek ve yiyeceklerini doğal yollarla pişirmek zorundaydı. Mağara elektriği jeneratöre bağlı bir bisikletten geliyordu. Gönüllüler pedallarını çevirdikçe bisiklet ortama elektrik sağlıyordu.
Mesela bir de mağaranın her yeri aydınlatılmıyordu, yalnızca bir kısmına elektrik tahsis ediliyordu. Bu da sıkıntı olan ömür koşullarını daha da zorlaştırıyordu elbette.
Hatta beşerler, yemek pişirebilmek ve su gereksinimlerini karşılayabilmek için yerin 45 metre altındaki bir kuyudan su bile çekti. Araştırmacının anlatımına nazaran, duş olayı maalesef biraz düşünceliydi. Zira mağara aslında çok soğuk ve nemli olduğu için duş için ortam pek uygun değildi.
Deneyde epey şaşırtan bir şey keşfedildi: Gönüllülerin bir günlük vakit döngüleri 24 saatten fazlaydı.
Katılımcılar günlerini genelde mağarada keşif yapmak, böcekleri incelemek, bitki/sebze yetiştirmek üzere aktivitelerle geçiriyordu. Deneyin sonunda fark edilen enteresan ayrıntılardan biri de birçok iştirakçi için günlerin 30 saatten daha uzun olmasıydı. Hatta bir bayan iştirakçi için bir günün 40 saat olduğu tespit edildi; 40 gün boyunca yalnızca 23 kere uyumuştu.
Bu değişik bulgu, ”bir gün sahiden 24 saat değil mi? Vakit, büsbütün bizim algılama biçimimize mi bağlı?” üzere sorgulamalara yol açmıyor değil. Doğal bunlar biraz işin esprisi. Zira bu mağarada deney yapan insanların gece ve gündüz kavramları yok. Hasebiyle vakit algılarının değişmemesi aslında mümkün değil.
Tüm bunlar yaşanırken, mağaranın içine bisikletle sağlanan elektrik sayesinde iştirakçiler üzerinde birtakım bilimsel ölçümler yapılıyordu. Mesela gönüllülere beden sıcaklıkları ölçülebilsin diye 3-4 gün bedende kalan bir ilaç verildi.
Bu ilaç, sindirim sisteminde gezindiğinde beden sıcaklığının derecesi anlaşılabiliyordu. Takım başkanına nazaran, beden ısısı günün her saati değiştiği için bu ölçümü yapmak, deneyin vücut üzerindeki etkisini anlamaya yardımcı olan kıymetli bir ayrıntıydı.
Uyku nizamı ölçümü için de gönüllerin bedenlerine cihazlar yerleştirildi. Bunun haricinde kan örnekleri alındı ve beyin kimyasalları izlendi. Tüm bunlar yapılırken bir de kameralarla izleniyorlardı.
Clot, ellerinde bir sürü veri olduğunu ve bu bilgilerin dünya çapındaki 12 laboratuvar tarafından işlendiğini söz etti. Yaklaşık bir aylık müddette yürütülen bir araştırma olması açısından, küçük üzere görünen lakin epey geniş kapsamlı bir araştırma olduğunu söyleyebiliriz.
Deney bittikten sonra herkesi şoke eden şey neydi biliyor musunuz?
Gönüllülere mağarada kaç gün geçirmiş olabilecekleri sorulduğunda, birçok ”30 gün civarı falandır herhalde” gibi tahminler yaptı. Onlara nazaran daha deneyin bitmesine hayli vakit vardı, yani vakit algılarında bir 10 gün kadar oynama oldu gördüğünüz üzere.
Clot, onlara ”deney bitti, haydi gidiyoruz” dediğinde, mağaradan ayrılmak istemedi birden fazla ve mental olarak oradan ayrılmakta da zorlandı. Deneyin en farklı bulgusu da bu oldu diyebiliriz.
Hatta işin komik yanı birtakım iştirakçiler, deney bittikten sonra mağaraya geri dönmek bile istedi. Clot, araştırmaya katılan 3 gönüllünün, tekrar bu şekil deneylere ısrarla katılmak istediğini de belirtti.
Ayrıca uzman, bir takım toplayıp tekrardan sıkıntı hayat şartlarını test etmek üzere Brezilya yağmur ormanlarına ve Sibirya’ya gideceğini tabir etti. Pekala siz böylesi güç şartların olduğu bir ortamda yaşanması gereken bir deneye katılır mıydınız? Niyetlerinizi yorumlarda bizimle paylaşabilirsiniz.
- Kaynaklar: BBC, Business Insider