İnsanlık tarihindeki en büyük başarılardan biri ateşin denetiminin sağlanmış olmasıdır. Böylelikle beşerler geceleri inançta kalabilmeye, yemeklerini pişirebilmeye ve soğuktan korunmaya imkan sağlamıştı. Sonrasında jenerasyonlar boyunca geceleri aydınlatmış olsak da, yapay ışıkların hayatımıza girmesiyle birlikte bu korunma durumu yerini adeta bir ışık gösterisine bıraktı.

Bilim beşerlerine nazaran bu yapay ışıklar beşerler üzerinde olumsuz tesirlere sahip olabiliyor, örneğin bazı hormanların salgılanması konusunda sıkıntılar yaşayabiliyoruz. Öte yandan biz bu sıkıntıları bir halde ortadan kaldırabiliyor olsak da bir de bizim yarattığımız yapay ışık kirliliği yüzünden mağdur olan öteki canlılar var: hayvanlar.

Yapay ışıklar hayvanlar için büyük risk

Ülkemizin Akdeniz kıyıları, bilhassa Belek, Dalyan gibi bölgeler soyu korunma altına alınmış olan Caretta Caretta’ların doğum yaptığı bölgeler olarak biliniyor. Bu bölgede bebek kaplumbağlar yumurtadan çıktıktan sonra ay ışığı ve yakamozlara bakarak denizi bulabiliyor. Bu nedenle kaplumbağalar yumurtadan çıkacağı vakit özel olarak etraftaki ışıklar kapatılır. Lakin ışık sırf onları etkilemiyor.

Güveler, kelebekler, çok sayıda böcek türü, gece yaşayan canlılar da ekosistemin kıymetli bir modülü. Yapay ışık bu canlıların da ömrünü epeyce önemli biçimde etkiliyor. Örneğin kimi endemik cinsler, ay ışığında çiftleşme dansı yapmak yerine gelip meskenlerin lambalarının etrafında dönüyorlar.

Araştırmacılar, her yıl yapay ışık oranının %2 ile %6 arasında değişen oranlarda artış gösterdiğini tabir ediyor. Işık kirliliği arttıkça canlıların ömür döngüsü de bozuluyor. Canlıların ömrü aslında uyku, beslenme, dinlenme ve üreme döngüsü biçiminde geçer. Yapay ışıklar hem gün döngüsü hem de mevsim algısı konsundan hayvanların yanılmasına neden oluyor. Her yıl milyonlarca canlı bu nedenle ölüyor.

Bilim beşerlerine nazaran bu durumun çözülmesi için birtakım adımlar atılması gerekiyor. Örneğin ayın ya da yakamozların ışığına hiç benzemeyen, kısık ışıklar kullanmak kablumbağaların yolunu şaşırmasına mani olabiliyor. Öte yandan ışık kirliliği en kolay çözülecek meselelerden biri olarak gösteriliyor.