OpenAI tarafından geliştirilen Dall-E’nin yapabildiklerinin çok küçük bir kısmını eğlenceli biçimlerde sizlere göstermiştik. Öbür bir içeriğimizde de bu yapay zekanın yanlış ellere düştüğünde nasıl senaryolara sahne olabildiğine şahit olmuştuk. Hangi açıdan bakarsak bakalım değişmeyecek bir gerçek var: Bu sistem daha evvel hiç açılmamış kapıları sanatkarlara, uygulama geliştiricilerine ve daha nicelerine açacak.

Bu kısım birebir vakitte ortalığı da karıştırıyor. Zira toplumsal medyada bir kesim bu yapay zeka sistemlerinin sanatkarların yeteneğini örteceğini düşünürken öteki bir kesim de sanatkarları destekleyeceğini ve onlara yeni imkânlar sağlayacağını söylüyor. Biz de iki tarafa farklı bir bakış açısı kazandırmak ismine sanatçıların bu husustaki niyetlerine bakacağız.

Sanatçılardan, aşağıdaki görsellerden hangisinin yapay zeka tarafından yapıldığını varsayım etmelerini istedik.

Hepsi de şaşırtan olmayan bir formda yanlışsız olanı varsayım edebildi. Pekala siz de insan eliyle yapılanı bulabilir misiniz? Yazının sonunda yanıta yer verdik.

Sorumuz şu: Sizce gelecekte yapay zeka yeteneğin yerini alacak mı, yoksa sanatkarlara yeni kapılar açarak bir mahzurdan çok destekleyici mi olacak?

Farklı hisleri harekete geçiren yer dizaynları ortaya çıkaran Berk Kaan Kaya’nın yanıtı:

Gerçekten mükemmel bir gelişim sergiliyor. Ama şu anki durumunda yeteneğin yerini alacağını düşünmüyorum. Sanatkarlara mutlaka yeni kapılar açan, ilham veren bir sisteme sahip. Yapay zeka, dizayncı için başının içindeki fikirler hakkında birçok fikre sahip ve size fikirleriniz doğrultusunda birçok eskiz çıkartabilir.

Ben yapay zeka sistemlerini bugünkü durumunda ilham veren bir “eskiz” olarak görüyorum. Bunu ham hali ile bırakmayıp, sanatkarın kendi sanatı doğrultusunda kurgusuna nazaran işleyip şekillendirdiğinde hoş çalışmalar ortaya çıktığını da görüyorum. Her halde sanatçıyı destekleyici bir sistem olduğunu düşünüyorum.

ABD billboard’larında göz alıcı illüstrasyonlarını gördüğümüz Yaşar Vurdem’in karşılığı:

Kişisel olarak yapay zekanın yeteneğin, sanatkarın yerini alacağını düşünmüyorum. Bilakis öteki teknolojik araçlar üzere sanatkarların yaratıcı süreçlerine katkı sağlayacak bir kaynak, araç olacağını düşünüyorum. Yani ileride yapay zeka kusursuz ötesi, başyapıt seviyesinde imgeler üretse bile bizler daima kendi sanatımızı, düşüncelerimizi yansıtmaya devam etmek isteyeceğiz.

Yapay zekanın oluşturduğu görseller bu bahiste ham, yetersiz kalacaktır. Yapay zekanın anahtar sözlerden görselleri manipüle ve taklit ederek ortaya çıkardığı görseller tekrar işlenmeye gereksinim duyacaktır, zira sanatkarların özgün stillerini, bilgisini, stilizasyonunu/tarzını ve yeteneğini tam olarak yakalayamayacaktır.

Ayrıca konsept sanat, karakter tasarımı ve kanıyı dönüştürme kelam konusu olduğunda bunun çok yararlı bir araç olacağından hiç kuşkum yok. Üretimin hızlandırılması, referans kaynaklarının artırılması için nitekim yararlı olabilir. Örneğin bir konsept sanatçı fikirlerini taslağa dönüştürmekte zorlanıyorsa bu araçlar ile işini kolaylaştırabilir.

Eserlerindeki ayrıntılarla ağızları açık bırakan Ezgi Topdağı’nın mevzu hakkındaki yorumu:

Çok istikametli bir soru. Ben bunun tek bir yanıtı olduğuna inanmıyorum. Zira kimisi için bir ustanın fırça darbesi, kimisi için de efor sarfetmeden yapılan ve kolaya kaçılan bir yol. Kendi adıma konuşacak olursam, uğraşsız yapılan bir şey benim gözümde günlerini, saatlerini harcamış ve sahiden düşünülerek yapılmış bir yapıtın yanında kıymetsiz kalıyor. Bir kaç söz yazıp, çıkan görselle “ben bir şey ürettim” demek bana samimi gelmiyor zira onu üreten sen değilsin yapay zeka.

Yapay zeka ile bir şeyler üretmek için saatlerini harcayan sanatkarlar için bu haksızlık bence. Ben yapay zekaya sahiden vakit harcayan, bunun üzerine düşünen sanatkarların sıyrılacağına inanıyorum. Tıpkı biçimde klasik yahut dijital alanda illüstrasyon, heykel üzere sanat kısımlarıyla uğraşan, bunun için vakit ayıran sanatkarların da sıyrılacağına inanıyorum. Parlak zekalı ve yetenekli olan bir insan her şekilde kendisini gösterir.

Üretim yapmanın bu kadar kolay olmasının dezavantajları var. Lakin dünya evriliyor. Ve yaptığımız şeyin en güzelini yapmak zorundayız. Yapay zeka üzere bir şey varken bunu göz gerisi etmek ve bunun kolaylıklarından faydalanmamak mantıksız olur. Benim ilgi alanım üzerinden konuşmam gerekirse, yapay zekayla uğraşmıyorum fakat yapay zekanın benim yapıtlarımı kimi bakış açısından değersizleştirebileceğini kabul ediyorum. Zira milyonlarca insan ve bakış açısı var.

Ben yaptığım şeyin en düzgününü, en şeffafını yapmaya çalıştığım ve bir yarışa girmediğim sürece kendi işimin kıymetini korurum ve bu herkes için bu formda bence. Özetle bu soruyu yapay zeka yerine birey bazlı pahalandırmak en sağlıklı şey olur. Zira yapay zeka sadece bir araç. Bir sanatçı yetenekliyse yeteneğiyle yapay zekayı konuşturur, ve bu sanatkarlara yapay zeka yeni kapılar açar ve kolaylıklar sağlar.

Zengin kültürel birikimimizi eskilerden alıp yeni teknolojiyle eşsiz halde harmanlayan Hakan Yılmaz’ın yanıtı: Sanat, görsel üretmek ile ilgili bir şey değildir.

Bağlam üretmek ile ilgilidir. Daha evvel ilişkilendirilmemiş iki farklı bahis ya da kavram ortasında yaratıcı bir ilgi kurmak için, görsel bir yeteneğe ihtiyacınız yoktur. Bu fakat saf bir yaratıcılık ile halledilebilir. Pekala yaratıcılık bir yetenek midir? Hayır, yaratıcılık bir davranış biçimidir.

Tanıdığım yaratıcı pek çok sanatkarın önüne 3 tane taş koysanız, onlarla bile keyifli sanat çalışmaları yapabiliyor. Hasebiyle, görsel sonuçlar veren yapay zeka motorlarının kullanımı ne kadar kolay olursa olsun, saf bir yaratıcılık ve kavramsal düşünme marifetleriniz yoksa, yapay zeka sizin için ancak görsel üretebilir.

Sanat onun altında yatan zeka parıltısının ismidir ve her görselin altında bu pırıltı yoktur. Şunu unutmayalım; yapay zeka, acı çekemez, özlem duyamaz kimsenin hasretinden ağlayamaz, çocuk üzere keyifli olamaz. Yani onun hisleri yoktur. Duygu yoksa sanat da yoktur. Yapay zeka araçları, sanat teknolojileri anlamında müthiş bir gelişme bence. Bilhassa dijital alanda üretim yapan her sanatkarın incelemesi gerektiğini düşünüyorum. Çünkü, insanlık olarak bu güne kadar hiç “Görsel Sentez” yapamamıştık.

Buna benzeri bir ihtilal müzik dünyasında 80’lerde gerçekleşti.

“Synthesizer” denilen eletronik aygıtlar, iki farklı sesi sentezleyerek yeni sesler üretti. Mesela keman ve piyano sesi sentezlenerek yeni sesler üretildi, bu farklı deneyler sonucunda bugün pop müzik dediğimiz müzik tipi varoldu ve ana akım müziğe dönüştü.

Tüm elektronik müziklerin tamamı bu ihtilal sonrası ortaya çıktı. Görsel dünyada imaj sentezleme konusu da müzik dünyasındaki ihtilal üzere bir ihtilalin eşiğinde. Sanat yapmak için şahane bir devirde yaşadığımızı düşünüyorum. Sanatın üretim biçimleri, sergileme biçimleri, tüketim biçimleri, satılma ve koleksiyona girme biçimleri büsbütün değişmiş durumda.

Sanatın başına bu türlü şeyler geldiğinde sanatta devirler değişir. Benim öngörüm şu; bence içinde olduğumuz çağdaş sanat periyodunun sonuna geldik. Gelecekte sanat tarihçileri içinde olduğumuz sanat periyodunu ‘Dijital sanat’ dönemi olarak yazacaklar.

Bitirmeden evvel Hakan Yılmaz’ın, kelamını ettiğimiz yapay zeka sistemlerinden biri olan Midjourney dayanağıyla ürettiği CyberZen koleksiyonundan birkaç kesime da bakalım.

Söz konusu yapıtları, ücretsiz olarak 31 Ağustos 2022’ye kadar İstanbul’da, Emaar Arka Hub’da görebilirsiniz.

Konu hakkındaki fikirlerinizi siz de yorumlarda paylaşabilirsiniz. Bitirmeden evvel de yazının başındaki görsellerden ilkinin yapay zeka tarafından yapıldığını belirtelim. Tetyana Vysochynska tarafından yapılan tablonun ayrıntılarına buradan ulaşabilirsiniz.