Evrenselliğinden hiçbir vakit bir şey kaybetmeyen ve günümüzün gelişmiş dijital sanatına bile ilham kaynağı olan tarihi ikonik eserleri, ayrıntılarıyla birlikte sizlere aktarıyoruz. Bu sefer odağımızda Der Wanderer Über Dem Nebelmeer (Bulutların Üzerinde Yolculuk) isimli eser bulunuyor.

Caspar David Friedrich tarafından ortaya çıkarılan ve yaşı 200 yılı aşmış olan bu eser, sizi kendisine hayran bırakacak birbirinden farklı ayrıntılar barındırıyor. Lafı fazla uzatmadan gelin, yapıtın arkasında neler saklandığına birlikte bakalım.

Görünenden görünmeyene hakikat ilerleyelim. Birinci bakışta gözünüze hangi ayrıntılar çarptı?

Yukarıda gördüğümüz üzere yapıtı üçe bölebiliyoruz. Bu bağlamda en üstte gökyüzü, ortada ana karakterimiz ve Saksonya ile Bohemya bölgelerinden ilham alınarak oluşturulan yer formları, en altta ise karakterin üzerinde durduğu platform bulunuyor.

Eser hareketli olmasa bile, karakterin uçuşan saçları ve ortadaki sisin güçlü hareketi, o anın gücünü bakan bireye aktarabiliyor.

Ayrıca epeyce yüksek bir pozisyonda duruyor olmasına karşın karakter, oldukça sakin bir duruşa sahip.

Arkadaki dağların üzerindeki bitki örtüsü de tabiatla dolup taşan görüntüye ayrıntı katıyor.

Şimdi bir tık daha derine bakalım

Karakterin omuz hizasının altına yanlışsız uzanan ve pek de eğimli olmayan dağlar, karakterin pozisyonunu daha da vurgulu hâle getiriyor.

Sadece bu da değil, karakterin üstünde durduğu platforma bakın. Tuvalin alt taraflarını kapatan bu platform, tam karakterin olduğu noktada birleşiyor.

Böylece karakterin yeri bir kere daha belirtilmiş oluyor.

İyi de o kadar “Bakın, Burada!” diye tabir yerindeyse gözümüze sokulan karakter neden bize gerisini dönüyor?

İşte işin hakikaten derinleştiği noktalardan biri burası. Öncelikle natürel bu sorunun karşılığını verelim.

Rückenfigur ismiyle bilinen teknikte karakterlerin sırtı, yapıta bakan şahsa dönük oluyor.

Dağların omuz hizasında birleşmesi, ana karakterle size tıpkı görüş açısını sundu. Daha sonra karakterin üstünde durduğu platform ise sizi onunla tıpkı düzeye getirdi.

Yani artık onun gördüğünü görüyorsunuz. Bir bakıma da o, siz oldunuz

Bu noktada işin yorum kısmına geçiyoruz. Elbette sanat tarihini araştıran birçok uzman tarafından uygun görülen fikirler var ancak onlardan evvel temelde ne olduğunu bilmek gerek.

Net bir halde görüyoruz ki buradaki karakter bir seyahatte, tıpkı bizler üzere.

• Herkesin kederi farklı olağan…

Hayatta bazen durup, “ben nereye yanlışsız gidiyorum?” diye düşünebiliriz. Bununla birlikte bu seyahatimiz boyunca sayısız mahzurla karşılaşabiliriz.

Hatta bazen bir engele o kadar çok odaklanırız ki o ortadan kalktığında öteki her şey rahatça akacakmış üzere gelir.

Bir lise öğrencisi için üniversite imtihanını buna örnek olarak gösterebiliriz.

4 yıl içinde yahut son sınıfta, bu imtihan o kadar çok gerilime sebep olur ki öğrenciler, “şu üstümden kalksa diğer bir şey yoramaz beni” diye düşünür.

Ama o büyük gün o denli ya da bu türlü gelir ve imtihan atlatıldıktan sonra öğrenciler kendilerini, tıpkı bu yapıttaki karakterimiz üzere tepede bulurlar.

Evet, imtihanı atlattılar ve kendilerinden sonra gelenlerden daha yüksekteler ve daha rahatlar artık. Fakat dorukta olsalar da tıpkı kelam konusu eserimizde olduğu üzere önleri sisli.

Yani seyahat, zannedildiği üzere burada bitmedi

Zaten imtihandan sonra gelen boşluk hissi de bundan kaynaklanır. Odak, yalnızca o hususa yöneltildiği için imtihan birdenbire ortadan kalktığında hedefsiz biçimde bilinmeyen olan gelecek karşısında bekler öğrenciler.

Ama tüm süreç geçtikten sonra hayatın lise evresi atlanır ve üniversiteye geçilir. Ve orada da farklı engeller aşılıp zirvelere çıkılır ve sisli görünümler yeniden görülür. 

Bu bu türlü devam eder.

Bu sebeple de herkes kendi tecrübelerini ve fikirlerini taşır bu tabloya. Kendisini eşsiz kılan da budur

Belki soğukkanlılıkla kendisini aşağıya bırakacak olan birini gördünüz, tahminen de tabiata karşı tek başına meydan okuyan bir adamı.

Belki de öylece durup tabiatın görkemliliğine hayran kalan bir adam çarptı gözünüze. Bunların hepsi, yapıta bakan kişiye göre şekillenir.

Temelini kavradığımıza nazaran yapıtın manası hakkında yaygın olarak inanılan niyetlere bakalım

İnsanın tabiat karşısındaki acizliği

Oldukça şık bir grubu ve bastonu bulunan karakterimizin yüzünü görmüyoruz ancak kendisinin rahat duruşuna bakıldığında doğayı, hayranlıkla izlediği düşünülüyor. Yüzünü göremesek de görüntüye daldığı aşikâr.

Ayrıca karakter her ne kadar yüksekte olsa da hem önündeki sis, hem de tuvalin en üstünde bulunan ve karakterimizden çok daha yükseklerde görünen bulutlar, tekrar doğanın üstünlüğünü vurguluyor.

Zaten Caspar David Friedrich’in romantizm akımına yönelik eserler ortaya koyduğunu da düşündüğümüzde bu hayli mantıklı geliyor.

Ana karakter bir askeri temsil ediyor olabilir

Karakterin, Napolyon’a karşı savaşan Alman ordusundan Albay Friedrich Gotthard von Brincken olduğu da düşünülüyor.

Koyu yeşil kıyafeti ve saç rengi de bu ihtimali güçlendiriyor. Kelam konusu albayın 1813 yahut 1814 yılında öldüğü düşünülüyor.

1818 yılında bu yapıtın ortaya çıktığını belirten bireyler bu yapıtın, albayı onurlandırmak için yapıldığını savunuyor.

Napolyon’a karşı elde edilen zaferin akabinde ortaya çıkan birçok yenilik:

Milliyetçilik üzere kanıların süratle yayılması, teknolojik gelişmelerin inanılmaz bir sürat kazanması ve bunun sonucunda sayısız keşif ve icadın karşımıza çıkması bize elbet çok sayıda yeni kapı açtı.

İnsanlık için elbette bu gelişmeler düzgündü ancak ferdî pozisyona indiğinizde devrin insanlarında bir sürü belirsizlik sizi karşılıyor. 

“Acaba ileride ne olacak, nereye gerçek gidiyoruz?” gibisinden bir belirsizlik bu. Napolyon’a karşı zafer elde etmek zordu ve bu bahiste muvaffakiyet elde edildi, pekala sonra ne olacaktı?

Son olarak da çok sayıda tartışmaya sebep olan çıkarım var karşımızda: ‘Nazi Almanya’sının geleceği’

Nazilerin kendi kurdukları sistemi yüceltebilecek potansiyeli olan (çoğunlukla görüntü içeren) yapıtları, propaganda gayesiyle kullanması sonucu bu tablo bilhassa de İkinci Dünya Savaşı sonrasında pek de sevilmedi ve Nazilerle ilişkilendirildi.

Daha sonraki yıllarda neyse ki objektif yorumların katkısıyla bu alaka temizlendi.

Bonus açıklamamızın akabinde sanatkarın depresif eserler üretme eğiliminin sebebine bakıyoruz. Aslında ikisi birbirine bağlanıyor

Caspar David Friedrich, 5 Eylül 1774’te, o vakitler İsveç’e bağlı olsa da günümüzde Almanya’nın kuzeydoğusunda olan Pomeranya’da doğdu. Sabun ve mum üreterek geçim sağlayan bir babası vardı.

Daha 7 yaşındayken annesini, 8 yaşındayken de kız kardeşlerinden birini kaybetti. 13 yaşındayken de erkek kardeşinin donmuş göl üstünde oynarken boğulup hayatını kaybetmesine şahit oldu.

Friedrich’in erken yaşta bu üzere travmatik kayıplara maruz kalmasının, yapıtlarındaki melankolinin sebebi olduğuna inanılıyor. Melankoli demişken, son olarak yapıtın Friedrich hayatını kaybettikten sonra dikkat çektiğini belirtelim.

Bu yapıtı ziyaret etmek istediğinizde Almanya’da, spesifik olarak Hamburg’da bulunan sanat müzesi Hamburger Kunsthalle’ye gitmeniz gerekecektir. Bunun dışında eser hakkındaki niyetlerinizi yahut eklemek istediklerinizi yorumlar kısmında görmek isteriz.

Eserle tıpkı çizgide ilerleyen posterler:

Kaynaklar:  caspardavidfriedrich.org, Arka Review, Prof. Dr. Marcus Graf/KAFA TV, Cultural Studies, Pieces of Arka, Artble, Baltic Light