Kola, gazoz yahut soda… Ne cinste olursa olsun bütün gazlı içecekler kutularından birinci çıktıkları üzere durmaz. Teneke kutuda bir kola içtiğinizi düşünelim. Kutuyu açtığınızda birinci çıkan o “tıss” sesini ve devamında içinizi gıdıklayan cızırtı sesini biliyorsunuz değil mi? İşte o sesler neden bir müddet sonra kesiliyor hiç düşündünüz mü? 

Günlük hayatımızda çok sık karşılaştığımız lakin genelde çok takılmadığımız o ses aslında büyülü bir kimyasal sürecin sonucu. Asitli içeceklerde oluşan bu kabarcıklar karbonatlaşma nedeniyle oluyor. Haydi gelin bu karbonatlaşma neymiş, neden sonsuza kadar kabarcıklar çıkmıyor yakından bakalım.

Gazlı içeceklerdeki kabarcıklar neden oluşuyor?

Bu kabarcıklar, içtiğiniz içeceğin içerisindeki unsurların kimyasal yansımaya girmesi sonucu oluşuyor. Bu noktada gazlı içeceğin içine eklenen karbondioksit, su veya sulu bir çözeltiye basınç yoluyla ekleniyor. Bu basınç karbondioksidin gazdan sıvı formuna geçerek ana sıvıya karıştırılmasıyla mümkün oluyor.

Çözünmenin içme anına kadar engellenmesi gerekiyor.

Bunun için üreticiler; teneke kutu, cam yahut plastik şişenin içerisindeki basıncı artırıp bu eserleri düşük sıcaklıkta tutuyor. Bu şartlar sağlandığında su molekülleri çok fazla karbondioksit molekülünü tutuyor. Hava geçirmeyen kutular içerisinde karbondioksidin bir ölçüsü suda çözünüyor. 

Geriye kalan küçük kısım ise şişe yahut kutunun en üstü ile sıvının ortasında gaz halinde bulunuyor. Gazlı bir içeceği birinci açtığımızda çıkan “tıss” sesi de bu gazın ansızın atmosfere kaçması nedeniyle oluşuyor.

Peki bu kabarcıklar neden kaçıyor? Kaçmasalar da içsek ne olurdu?

Karbondioksit, nefes aldığımız havadan yaklaşık 1,5 kat daha ağır. Bu açıdan baktığımızda aslında bu gazın kaçmaması gerekiyor. Lakin gazlı içecekler karbondiokside çok doymuş olurlar. Bu sebeple de karbondioksidin koladan kaçmaya çalıştığnı görürüz. 

Bu kaçış ise kolanın içinden başlayıp üst gerçek çıkan kabarcıklarla olur. Kabarcıklar en üste çıkınca patlayarak cızırtı sesinin oluşmasını sağlarlar. Kutunun içerisindeki karbondioksit ölçüsü üretici tarafından belirlenir ve elbette bir noktada tükenir yahut azalır. Kola ya da gazozların asidinin kaçmasının sebebi de aslında karbondioksit eksikliğinden kaynaklanıyor.

Gazlı içecekler çalkalandıklarında içlerindeki karbondioksit daha süratli kaçmasına yardımcı olur. 

Bir gazlı içeceği çalkaladığınızda kutunun boş kısmındaki havayı sıvının geri kalanıyla karıştırmış olursunuz. Bu da daha fazla kimyasal reaksiyona sebep olur. Kutunun içerisinde bir sıkışma yaratan bu durumda kutunun basıncı daha da fazla yükselir. Şayet patlamazsa bir müddet sonra karbondioksidin bir ölçüsü yine sıvıda çözünebilir. 

Kutu çalkalandıktan çabucak sonra açıldığında kontrolsüz bir formda köpüklenmesinin sebebi de sıvının içerisindeki karbondioksidin çok süratli bir halde kaçmaya çalışmasından kaynaklanıyor.

• Kaynaklar: Let’s Talk Science, Live Science, Scientific American