Singapur’a ihraç edilen Arifoğlu baharat firması ürünü olan sumak, tatlı kırmızı biber ve tavuk baharatlarında, kullanılması yasak renklendirici kanserojen maddeler tespit edildi. 3 Kasım perşembe günü SFA Singapur Besin Ajansı tarafından eserlerin toplatılmasına karar verildi. 

Bu ve bunun üzere besin eserlerine ne olacağı elbette merak konusu lakin bundan daha kıymetli bir soru var: Peki ya şu an kullandıklarımız? Mutfaklarımızın vazgeçilmezi olan baharat ve diğer besin eserlerimiz de kanserojen hususlar içeriyor mu? Hepimizi huzursuz eden bu husus üzerinde durup sorularımıza yanıt arayacağız. Evvel baharat skandalının ayrıntılarını inceleyelim. 

Arifoğlu firma yetkilileri, Singapur’a direkt ihracat yapmadıklarını lisana getirildi.

Baharatların içinde kansere sebep olabilecek endüstriyel boyaların bulunduğu tespit edildiği için Singapur’da bulunan ilgili devlet ünitesi olaya müdahale edip yetkili firmayı eserler hakkında uyardı. Tarım ve Orman Bakanlığı; bahsi geçen eserlerin ilişkin olduğu firmaya 2022’de yaptıkları iki kontrolde de ziyanlı hususların tespit edildiği açıklamasını yaptı.

Baharat skandalına ait son açıklamalarda Arifoğlu isminde iki farklı marka olduğu tespit edildi.

Arifoğlu Baharatçılık ve Ticaret Limited şirketi sahipleri kardeş. 2017 yılında baharat şirketinden ayrılan kardeşlerden biri Arifoğlu Biyomedikal Kozmetik Besin Sanayi ve Ticaret A.Ş. isminde yeni bir şirket açıyor. Fakat bu firmanın ismi skandalla anılsa da bu durumla bir ilgileri yok. Aslında asıl sorumlunun baharatçılık şirketi olduğunu kendi resmi sitelerinde duyurdular. 

İki firmanın logosu da Arifoğlu 1944 biçiminde. Tek suçları Arifoğlu Baharatçılık ve Ticaret Limited aynı isim hakkına sahip olmaları. Bahsi geçen baharat şirketi hakkında Cumhuriyet Başsavcılığına daha evvel de kabahat duyurusunda bulunulduğu ve ilgili eserlerin piyasadan toplatıldığı açıklandı.

Ülkelerin beğenmeyip geri gönderdiği besin haberlerini sık sık duyuyoruz. 

Yakın periyotta Rusya’nın beğenmeyip geri gönderdiği 370 ton mandalinayı hatırlayalım. O devirde de geri gönderilen eserlerin akıbetinin ne olacağı merak uyandırmıştı. Birçok ülke, hudutları içerisine giren her şeyin en uygun kalitede ve kusursuz olmasına değer gösteriyor ve buna uygun yönetmelikler hazırlayıp uyguluyor. 

Her ülke ve ülke tertiplerinin kendi belirledikleri çerçevede kuralları ve standart düzeyleri bulunuyor. 

Örneğin FDA tarafından onaylanmayan hiçbir şeyin ABD’de dolanımı hür değil. Avrupa Birliği standartlarına uygunluk tabirini pek çok defa duyduk. Avrupa Birliği üyesi ülkeler neredeyse ülkelerinin üzerinden geçecek uçan kuşun bile soyağacını soracak derecede bu bahse değer veriyorlar.

Sebze-meyve başta olmak üzere pek çok eser ihraç ediyoruz.

Ürünler yetiştirilirken kullanılan zirai ilaçlar ve bu ilaçların içerdiği kansorejen unsurlar büyük tehlike yaratıyor.

Bu hususlardan en bilindik ve ziyanlı olanı “pestisit” olarak isimlendiriliyor.

Tarım alanında ziyanlı böcek ve canlıları yok etmek için kullanılan zehirli kimyasal bir unsur. Ziyanlı canlılar kadar besin zincirinin devam etmesini sağlayan faydalı canlılar ve insan sıhhatini da olumsuz etkileyen oldukça tehlikeli bir kimyasal olarak açıklayabiliriz.

Pestisitler tıpkı vakitte Avrupa Birliği’nde yasaklanmış hususlardan biri. 

Bu nedenle Avrupa’ya gönderilen besinlerde bu hususun olup olmadığına dair testler yapılıp sonuç aşikâr bir oranın altında zararsız düzeyde çıkarsa bu durumda gönderim yapılıyor. Ülkemizden giden eserler orada tekrar test ediliyor.

Ülkemizden ihraç edilen eserlerde pek çok sefer, Avrupa Birliği standartlarının üzerinde kritik düzeylerde bu hususa rastlanıldığı için bu eserleri ülkemize iade ettiler. 

“Onlarınki can da bizimki patlıcan mı?” dediğinizi duyar üzereyiz.

Tarım ve Orman Bakanlığı’nın açıklamalarına nazaran bu eserlerin ülkeye tekrar girişi mümkün değil, tekrar kontrolden geçiriliyorlar. Lakin yayınlanan raporlara nazaran ülkemizden Avrupa’ya giden ihraç eserlerinde rastlanılan pestisit oranı her yıl artış gösteriyor.

Avrupa Birliği RASFF 2020 raporunda, besinlerde en çok ziyanlı kimyasal kullanan ülkeler ortasında Türkiye bulunuyor. Gıda mühendisleri bu oranın 2022 ve sonrasında daha da artmasından telaşlı.  Gıdalarda bulunabilecek azamî pestisit kullanım seviyesinin son üç yılda üç kat arttığı resmi raporlarla bildirildi.

Gıda kesiminde meydana gelen skandalların neden bu kadar arttığına dair birkaç şey söyleyelim. 

Bildiğimiz üzere pandemiden evvel de bazı iş alanları ekonomik kahırlar yaşıyordu. Pandemiyle birlikte başka kesimler de darbe aldı. Bundantüm ülkeler etkilendi. Tedarik zincirlerinin bozulmasıyla arz-talep istikrarı zedelendi. Bu türlü olunca kimse malını satamaz hale geldi. Bu durumdan en çok etkilenen de üreticiler oldu.

Herkes her şeyin maliyetini düşürmeye odaklı. Haliyle içlerinde ticaret etiğine ters hareketlerde bulunanlar çıkabiliyor. Biri çıkıp tarım alanında yasak zehirli kimyasal ilaçlar kullanabiliyor. Başka bir şahıs, baharatların ortasına daha albenili görünsün diye kimyasal renklendirici karıştırabiliyor. 

“E yok mu bunları denetleyen, kim müsaade veriyor?” diye sorabilirsiniz.

Elbette kimse müsaade vermiyor. Her ülkede olduğu üzere bizim de yasal düzenlemelerimiz ve kurallarımız var. Hiçbir besin vb. üreticisi Tarım ve Orman Bakanlığı’ndan gerekli sertifika, müsaade ve evrakları kontrol olmadan alamıyor. Tebliğe alışılmamış olan tesislere uyarı, para cezası ve üretim durdurma yaptırımları uygulanıyor. 

Yani bir şey üretmek o kadar da kolay değil. İş ahlakının hiçe sayıldığı bu periyotlarda kontrollerin daha da arttırılması gerekiyor yalnızca. Ayrıyeten besine en çok istek ettiğimiz zincir marketlerin kontrolü çok sıkı durumda. Bu alandaki birçok kurum ve kuruluş kendi bünyesinde satacağı malı hayli sıkı denetliyor.

Yine de sinek küçüktür lakin mide bulandırır.

Evet halk olarak Çernobil’den sonra “bu çay iyidir” deyip içen yetkililer de gördük; fakat her şey her vakit berbattır manasına gelmiyor bu durum. 

• Kaynak: BBC News,  The Straits Time,  AB RASFF Raporu, Türkiye’de Besin Güvenliği Makalesi, SFA rapor