Her insanın kan kümesi farklı zira kanı oluşturan antijen ve antikor ismi verilen birbirinden farklı yapıdaki protein moleküllerinin çeşitli kombinasyonları var.
Mesela antijenler, kırmızı kan hücrelerinin yüzeyinde bulunur; antikorlar ise kan plazmasında görülür. Hayvanlarda da kan grupları emsal formda oluşuyor lakin her birinin kan kümesi birebir değil. Nasıl mı? Gelin, görelim.
Hayvanların da kan tiplerini kırmızı kan hücrelerinde bulunan antijenler belirliyor lakin…
Hayvanlar öteki canlılardan kan alıp veremez. Bunun nedeni; antijenin, bedene girdiğinde antikor oluşmasına yol açan bir virüs, parazit, bakteri üzere protein yapısına sahip bir unsur olmasıdır. Hayvanlar farklı çeşitlerden kan aldığında çok ölümcül sonuçlarla karşılaşabilir. Olağan ki insanlarda da durum benzerdir. Bir beşere yalnızca kan kümesi uyumlu öbür bir beşerden kan nakli yapılabilir.
Hayvanların kan kümesi sistemine baktığımızda…
Yukarıda da belirtildiği üzere hayvanların kanlarındaki antijenler birbirinden farklı olduğu için her hayvan cinsinin kan kümesi sistemi birbirinden değişiktir. Mesela köpeklere baktığımızda; bir köpeğin kan kümesine DEA (Köpek eritrosit antijeni) deniyorken, başka bir köpeğin kan kümesi numarasının farklı olabildiğini görürüz. Bu, köpeklerin kendi içlerinde dahi çok farklı kan tipleri olduğunu gösteriyor. Örneğin köpeklerin 1.1, 1.2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8 olmak üzere 8 çeşit kan kümesi vardır.
Kedilerin kan kümesi sistemi köpeklere nazaran daha kolay. Zira kedilerde A, B ve AB olmak üzere sadece 3 tane kan grubu bulunuyor.
Tabii buradan kan yapılarının insanlara benzediği sonucu çıkmasın zira bu yalnızca isim benzerliği. Mesela atların 8, koyunların 7, sığırların 11, domuzların 16, keçilerin de 5 adet kan kümesi mevcut.
Maymunların beşerlerle benzeri kan kümeleri olduğu düşünülüyor.
Bu argüman ufak bir maymun kümesi üzerinde yapılan deneylerden elde edilen bilgilere dayanıyor. Uzmanlar, maymunların insanlardaki A, B ve 0 kan kümesi sistemiyle birebir olmasa da emsal kan çeşitlerine sahip olduğunu söylüyor. Akademisyenler, insanlara yapılan kan transfüzyonunun (kan nakli) başarılı olabilmesi için insanların kan gruplarına benzer özellikleri taşıyan öbür bir kan grubu olması gerektiğini söz ediyor. Bu bakımdan uygun bir eşleştirme olduğu takdirde maymunlar ve beşerler üzere göğüslü cinsler ortasında teorik olarak kan nakli yapılabileceği düşünülüyor.
Fakat yeniden de bu tipler ortasındaki A-B-0 kan kümeleri ortasında transfüzyonun muvaffakiyetini olumsuz istikamette etkileyebilecek çok fazla fark olduğunu da unutmamak gerek. Akademisyenler bu farkların, insan cetlerinin ve maymun çeşitlerinin üreme konusunda birbirlerinden uzaklaşarak evrimleşmesine bağlıyor. Zira uzmanlar bu nedenden ötürü, kırmızı kan hücrelerinin yüzeyindeki molekülleri belirleyen genlerin mutasyona uğrayıp farklılaşmaya başladığını söylüyor. Böylelikle kan yapıları da birbirinden farklılaştı diye düşünüyorlar.
Kaynaklar: Science Focus, BYJU’S, Majalahinggris, ABC