Hepimiz bir halde karımızı arttırmak isteriz ve bunun için forex yani memleketler arası döviz piyasalarında ya da kripto para borsalarında farklı yatırımlar yaparız. Lakin elimizde sonlu bir sermaye varsa ne kadar uygun bir yatırım yaparsak yapalım karımız hudutlu olacaktır. İşte bu noktada devreye kaldıraç sistemi giriyor. Uzun yıllardır hayatımızda olan kaldıraçlı süreç, yatırımcının hem riskini hem de çıkarını arttırıyor.
İlk vakitlerde sırf milletlerarası döviz piyasalarında gerçekleştirilen kaldıraçlı süreç, kripto para kavramının ve bu varlıklar üzerinden süreç yapılan borsaların ortaya çıkması ile birlikte dijital yatırım alanında da kendini göstermeye başladı. Daha evvel bu mevzuda tecrübesi olmayan yatırımcılar için baş karıştırıcı olabilenkaldıraçlı süreç nedir, nasıl yapılır gelin yakından bakalım ve son derece dikkat etmeniz gereken riskleri görelim.
Temelden başlayalım, kaldıraç sistemi nedir?
Bretton Woods muahedesinin 1970’li yıllarda kaldırılması ile birlikte milletlerarası döviz piyasalarında volatilite, swap ve leverage üzere kavramlar ortaya çıktı. Leverage yani kaldıraç sistemi, yatırıcımların forex yani milletlerarası döviz piyasalarında ya da kripto para borsalarında sermayelerinden çok daha yüksek oranda süreç yapmalarını sağlayan bir sistemdir.
Peki kaldıraçlı süreç nedir?
2012 yılından itibaren ülkemizde yaygın olarak kullanılmaya başlanan kaldıraç sistemindeki yatırım oranları Sermaye Piyasası Şurası tarafından düzenlenir. Yatırımcıların milletlerarası döviz piyasalarında ya da kripto para borsalarında Sermaye Piyasası Şurası düzenlenen oran üzerinden sermayelerinden daha yüksek oranda yaptıkları süreçler kaldıraçlı süreç olarak isimlendirilir.
Türkiye’de kaldıraçlı süreç oranı kaç?
Ülkemizde Sermaye Piyasası Heyeti tarafından düzenlenen kaldıraçlı süreç oranı azamî 1 e 10 olarak belirlenmiştir. 1 : 10, 1 / 10 üzere formlarda gösterilen bu kaldıraçlı süreç oranı sabittir. Tüm piyasalar ve borsalar kullanıcılarına bu sabit oran üzerinden kaldıraçlı süreç yapmak imkanı sunmaktadırlar. Fakat farklı ülke piyasalarında bu oran 1: 100 ya da kripto para borsalarında 1 : 125 bile olabilir.
İyi ancak tüm bunlar ne manaya geliyor, kaldıraçlı süreç ne demek?
1 e 10 kaldıraçlı süreç demek, yatırımcının 1000 dolarlık sermayesi ile azamî 10 bin dolarlık durum açarak işlem yapabileceği manasına geliyor. Yani kaldıraçlı süreç sayesinde yatırımcı, var olan sermaye oranının 10 katı parası varmış üzere süreç yapabilir. Yapılan sürecin kar ve ziyan oranları kelam konusu yatırım ölçüsü üzerinden hesaplanır. Yani kaldıraçlı süreç demek, düşük teminatla açılabilecek yüksek oranlı durum manasına gelmektedir.
Kaldıraçlı süreç nasıl yapılır? Bir örnek üzerinden anlatalım:
Diyelim muhakkak bir sermayeniz var ve altının ons fiyatı 1400 dolar, lot ölçüsü 1, 1 lotu 100 ons olan bir konum üzerinden dolar alarak forex piyasasına gireceksiniz. Bu konum için durum büyüklüğünüz 140 bin dolar, 1 : 10 kaldıraçlı süreç için yatırmanız gereken asgarî teminat ise 14 bin dolar.
Bu biçimde bir durum açtıktan sonra altın fiyatı 1420 dolar oldu Yani 1 lot altında 200 dolarlık bir artış var. Ama siz 1 : 10 oranında kaldıraçlı süreç yaptınız. Yani 10 katına oynadınız. Bu nedenle bu durumda elde edilen kar 2000 dolar ediyor. Eğer olağan süreç yapmış olsaydınız karınız sadece 200 dolar olacaktı.
Bunun bir de ziyan edeceğiniz senaryosuna bakalım. Konumu açtıktan sonra altın fiyatı 1380 dolar oldu. Yani 1 lot altında 200 dolarlık düşüş var. Ama siz 1 : 10 oranında kaldıraçlı süreç yaptınız. Yani 10 katına oynadınız. Bu nedenle bu konumda edinilen ziyan 2000 dolar ediyor. Eğer olağan süreç yapmış olsaydınız zararınız sadece 200 dolar olacaktı.
Öğrenmeden sakın bulaşmayın: Kaldıraç süreç riskleri nelerdir?
- Zararınız çok daha yüksek olur.
- Borçlanma fiyatı vardır.
- Hissedar ayrıcalıkları yoktur.
- Teminat tamamlama daveti vardır.
Zararınız çok daha yüksek olur:
Kaldıraç süreç hakkında dikkat etmeniz gereken en büyük risk, karın 10 kat olacağı üzere zararın da 10 kat olacağıdır. Yukarıdaki örnekte gördüğümüz üzere x10 oranında bir yatırım yaptığınız için hem karınız hem de zararınız yüksek olur. Hatta kripto borsalarında bazen bu oran x125 bile olabileceği için hayal dahi edemeyeceğiniz oranda ziyan etmeniz mümkün.
Borçlanma fiyatı vardır:
Kaldıraç sisteminin temelinde, süreç yaptığınız platformdan borç almak vardır. Yani kaldıraçlı süreç demek, borçlanmak demektir. Bu borcu almak ve pozisyonunuzu açık tutmak için kar ve ziyandan bağımsız olarak süreç yaptığınız platforma muhakkak bir fiyat ödemeniz gerekir. Duruma nazaran bu fiyat değişiklik gösterse bile yeniden de devamlı bir sarfiyatınız olur.
Hissedar ayrıcalıkları yoktur:
Normal kaideler altında bu çeşit bir süreç yaparken varlığın mülkiyeti size ilişkin olur. Bu ilişkin olma durumu nedeniyle pek çok farklı avantaja sahip olursunuz. Fakat kaldıraç sisteminde kelam konusu varlık size ilişkin değildir. Bu nedenle temettü ve gibisi imkanları kullanmanız mümkün olmaz.
Teminat tamamlama daveti vardır:
Diyelim kaldıraç sistemine dahil oldunuz ve bir durum açarak kaldıraçlı süreç yapıyorsunuz. Pozisyonda ziyan etmeniz durumunda her vakit olmaz fakat süreç yaptığınız platform sizden ek kaynak isteyebilir. Bu ek kaynak konumunuzu açık tutmak için gereklidir. Şayet bu ek kaynağı vermezseniz konumdan çıkmanız gerekebilir.
Hiç mi düzgün yanı yok diyorsanız, işte kaldıraçlı süreç avantajları:
Kaldıraç sisteminde durum açarak kaldıraçlı süreç yapmanın elbette en büyük avantajı yüksek kar oranlarıdır. Sonuçta 1 e 10 üzere bir orandan bahsediyoruz. Küçük teminatlarda bile epeyce yüksek bir oran. Daha yüksek oranda süreç yapabildiğiniz için yatırım çeşitliliği de sağlar ve böylelikle karınızı arttırma avantajı elde edersiniz.
Kaldıraçlı süreç yapmanın öbür bir avantajı da çift taraflı süreç yapabilmektir. Çeşitli yatırımlar yaparken bir yandan artan bir piyasadan kar elde edebilir, diğer yandan ise düşen bir piyasada durum açarak ileride artacağını düşünüp karlı bir yatırım yapabilirsiniz. Tüm bunların yanı sıra süreç yaptığınız piyasa kaldıraçlı süreç yaptığınız için size ek avantajlar da sunabilir.
Uluslararası döviz piyasası forex ve kripto para borsalarında karşılaştığımız kaldıraçlı süreç nedir, nasıl yapılır, riskleri nelerdir gibi merak edilen soruları yanıtlayarak husus hakkında bilmeniz gereken ayrıntılardan bahsettik. Anlattıklarımız sırf bilgilendirme maksatlıdır, hiçbiri yatırım tavsiyesi değildir.