İnsanoğlu tarih boyunca doğal afetlerle çaba etmiş; zelzele, tsunami, volkan, sel, hortum üzere felaketlere karşı hayatta kalma savaşı vermiştir. Önemli sonuçları olmayan, küçük hasarlarla atlatılan sarsıntıların yanı sıra birkaç dakika içerisinde binlerce insanın hayatını kaybettiği doğal afetler de yaşanmış durumda.
Pek çok binanın yıkıldığı ve yüzlerce insanın evsiz kaldığı 2011 Van sarsıntısı, can kayıpları ve önemli yıkımlarla sonuçlanan 1999 Düzce zelzelesi üzere Türkiye’yi derinden sarsan sarsıntılardan çok daha büyük bir zelzele düşünün. Hazırsanız bu zelzeleyle ilgili kayıtlara geçmiş sayıları birlikte inceleyelim.
Depremin kurbanı bir Güney Amerika ülkesi oldu!
Büyük Şili Zelzelesi ya da öteki bir ismiyle Valdivia sarsıntısı, takvimler 22 Mayıs 1960’ı ve saatler 15:11’i gösterdiğinde 6 milyonluk nüfusa sahip ve Şili’nin yaklaşık 700 km güneyinde kalan Valdivia kentini apansız vurmuştu.
Binlerce insanın bu ani yıkımla hayatını kaybettiği gün Şili, Richter skalasına göre tam 9,5 şiddetiyle sarsılmıştı. Dünyanın kayda geçen en büyük sarsıntısı olan Şili Zelzelesi, akabinde öteki felaketleri de beraberinde getirmeye devam etti.
Bilinen en güçlü atom bombasından 750 kat güçlü sarsıntı, geleceğine dair işaretler vermişti.
Güney Amerika’da ve nüfusu 17,5 milyon olan Şili’nin başşehri Santiago’nun merkez üssü olduğu sarsıntı, gerçekleşmeden bir gün evvelden gelecek felaket konusunda adeta ihtarda bulunmuştu. Şiddeti 6 ila 8 ortasındaki öncü zelzeleler bir nevi bu akılalmaz doğal afetin geleceğini hissettirmişti.
Gündüz saatinde başladığı için daha fazla can kaybı olmamasının yanı sıra yaklaşık 10 dakika boyunca devam eden büyük sarsıntı sırasında, tam 34.3 trilyon kilogram enerji açığa çıkmıştır ki Hiroşima’ya atılan atom bombasının 56 milyon kilogram güce sahip olduğu göz önüne alındığında bu sahiden dehşet verici bir boyut!
Ülkemizde kaydedilen en büyük zelzelenin 100 katından daha büyük bir deprem!
26-27 Aralık 1939’da Erzincan’da meydana gelen zelzele sırf 7,2 büyüklüğündeydi. Buna karşın 30.000 civarında can kaybı yaşanmış, 116.720 bina yıkılmıştı. Türkiye’nin en büyük felaketlerinden biri olan ve Fatsa’da tsunamiye sebep olan bu zelzelenin 100 katından daha büyük bir sarsıntıydı, 1960 Şili Sarsıntısı.
Deprem, akabinde beklenmedik felaketleri sürüklemeye devam etti.
9,5 şiddetindeki zelzele; kentte 7 şiddetinde artçılar meydana getirerek hayatta kalmaya çalışan vatandaşları korkutmaya devam ederken depremden tam bir saat sonra Büyük Okyanus’ta tsunami meydana geldi.
6-7 katlı bir apartman uzunluğundaki dalgalar; Hilo, Hawaii ve Güney Afrika’nın kıyı bölgelerini tahrip etmiş, 191 kişinin vefatına yol açmıştı. Tsunami o kadar şiddetliydi ki neredeyse zelzelede yaşanan can kaybı kadar can kaybına sebep oldu.
Sarsıntıdan 2 gün sonra yanardağ patlaması!
Yeryüzündeki zelzelelerin yüzde 81’inin gerçekleştiği 1. Pasifik Zelzele Kuşağı’nda yer alan Şili’nin, Göller Bölgesi’nde yer alan Cordon Caulle Yanardağı, tam 40 yıllık hareketsizliğin akabinde etkinleşerek patladı. Patlama sonucu 8 kilometre yüksekliğinde bir kül bulutu oluştu.
Yaşanan felaket sonrası Şili’den geriye ne kaldı?
Valdivia sarsıntısı iki milyon insanı evsiz bıraktı, 3 bin kişinin yaralanmasına sebep oldu, binlerce kişinin canını aldı. İktisadı madenciliğe bağlı olan Şili’de 550 milyon dolar ekonomik hasar meydana geldi.
Puerto Montt’un %90’ının, Angol’un %82’sinin, Puerto Saavedra’nın ise tamamının yıkıldığı sarsıntıya şahit olan Şili vatandaşlarının en büyük temennisi, bir daha böylesine büyük bir felaket görmemek.