Kuantum, çoklu cihanlar teorisi, hipotez ve gibisi daha kaç kavramı duymamış ya da tam olarak bilmiyor olabilirsiniz. Ama paralel cihan dediğimiz vakit eminiz pek çok kişi heyecanlanacaktır. İsminden da anlaşılacağı üzere paralel cihan tıpkı bizim yaşadığımız kozmosa benziyor ancak bir o kadar da farklı. Bu niyetin sadece bilim kurgu kitaplarında, sinemalarında ve dizilerinde olduğunu zannediyorsanız yanılıyorsunuz.

Stephen Hawking üzere pek çok değerli bilim insanı çoklu cihanlar teorisi üzerinden paralel cihanların de var olduğunu düşünüyor. Açıklaması fizikle yapılıyor olsa bile ideoloji, kozmoloji, kuantum mekaniği üzere farklı alan ve disiplinlerde de paralel kainatlar konusunda birebir şeyi düşünenler var. Elbette bahis biraz karışık fakat basit anlatımla gelin paralel cihan nedir, var mıdır, geçiş mümkün mü gibi merak edilen ve heyecanlandıran sorulara yakından bakalım.

İlk olarak: çoklu kainatlar teorisi ve paralel cihan nedir?

Çoklu kainatlar teorisine nazaran birbirinden farklı ancak emsal tarafları de olan ve gözlemlenebilir cihanlar vardır, bu cihanlara paralel kainatlar ya da alternatif kainatlar denir. Gözlemleyebildiğimiz cihanın yaklaşık 93 milyon ışıklı genişliğinde olduğu düşünülüyor. Çoklu cihanlar teorisine nazaran bu yalnızca küçük bir kısım.

Yine bu teoriye nazaran sonlu ya da sonsuz pek çok farklı paralel cihan var. Paralel kainatlar vakit, yer, husus, güç, fizik kanunları ve başka hususlar bakımından benzer olabilir ya da büsbütün zıt olabilirler. Fizik başta olmak üzere ideoloji, kozmoloji, kuantum mekaniği üzere pek çok alanda çalışan şahıslar paralel cihanların varlığından bahsetmektedir.

Paralel cihan teorisi hakkındaki modeller:

Bugün bildiğimiz manada olmasa da çoklu cihan kavramını 1895 yılında birinci kullanan kişi Amerikalı felsefeci ve psikolog William James olmuştur. O günden sonra yapılan çalışmalarda çoklu cihanlar için alternatif cihanlar, kuantum kainatlar, geçişimli boyutlar, paralel boyutlar, paralel dünyalar, değişimli gerçeklikler, değişimli vakit tüneli, boyutsal düzlemler üzere tabirler kullanılmıştır.

Modal realizm olarak anılan bir modele nazaran tüm paralel kainatlar eşit gerçeklik seviyesinde varlardır. Birinci sefer 1970’li yıllarda ortaya atılan bu model felsefi bir görüştür. 1990’li yıllara geldiğimiz vakit matematikçiler ve fizikçiler, matematiksel sistemde eşit olan paralel cihanlar olduğunu öne sürmüşlerdir. Bunların manevî alemler olduğunu düşünenler de vardır lakin bilinen kozmosla olan ilgilerine dair savların açıklaması yoktur.

Paralel cihan kanıtlandı mı? İşte inceleyen kimi disiplinler:

Astronomi, din, ideoloji, kozmoloji, kişi ötesi psikoloji, matematik, kuantum mekaniği, bilim kurgu ve fantastik kurgular ile özellikle fizikte çoklu cihanlar ve paralel kainatlar teorisi incelenmektedir. Çoklu cihan hipotezini ve paralel cihan teorisini destekleyen birtakım fizikçiler şu biçimde;

• Alex Vilenkin
• Andrei Linde
• Brian Greene
• David Deutsch
• Laura Mersini-Houghton
• Leonard Susskind
• Max Tegmark
• Michio Kaku
• Neil deGrasse Tyson
• Raj Pathria
• Sean Carroll
• Stephen Hawking
• Steven Weinberg

Bu isimler kelam konusu teoriyi kanıtlamış ya da bilimsel olarak kesin olduğunu ortaya çıkarmış bireyler değil, sırf bunun fizik alanının bir konusunu olduğunu ve incelenmesi gerektiğini düşünen bilim insanlarıdır. David Gross, George Ellis, Jim Baggott, Paul Davies, Paul Steinhardt üzere birtakım isimler ise paralel kainatların fizik alanının değil, ideoloji alanının konusu olduğunu desteklemektedir.

Paralel cihan var mıdır? Fizikte ve ideolojide kimi hipotezler var:

• Max Tegmark’ın dört seviyesi
• Brian Greene’nin dokuz türü
• Döngüsel teoriler
• Felsefe ve mantıktaki hipotezler

Max Tegmark’ın dört düzeyi:

Kozmolog Max Tegmark, bildiğimiz uzayı kategorilere ayırarak çoklu cihanları ve paralel cihanları anlamak için dört temel düzey belirlemiştir. Max Tegmark’ın dört düzeyi şu biçimde;

• Seviye 1’e nazaran başlangıç kurallarındaki Hubble kacmini kapsamak zorunda olan sonsuz bir uzay vardır ve bundan ötürü tıpkı fizik kurallarına sahip sonsuz sayıda cihan vardır.
• Seviye 2’deki kozmik şişme teorisine nazaran cihan genişler ancak birtakım bölgelerde genişleme durduğu için kabarcıklar oluşur ve bu kabarcıklar paralel evrenlerdir.
• Seviye 3’e nazaran kuantum mekaniğindeki her müşahedenin farklı sonucu vardır ve bu her farklı sonuç, farklı bir paralel cihan manasına gelir.
• Seviye 4’e nazaran matematik kullanılarak tüm paralel kainatlar ortasındaki ilgi teorik olarak ortaya çıkarılabilir.

Brian Greene’nin dokuz çeşidi:

Amerikan teorik fizikçi Brian Greene, paralel kainatları dokuz ana başlık altında toplamış ve her bir başlığı bir tıp olarak değerlendirmiştir. Brian Greene’nin dokuz tipi şu halde;

• Enflasyonist cihanda yeni kainatları oluşturan cepler vardır.
• Halkalı çoklu kainatlar büyük patlama tesiriyle çarpışır ve vakit akışı değişir.
• Holografik cihan, bir boşluğun yüzey alan hacmi teorisine dayanmaktadır.
• Kapitone cihan, sonsuz kainattır lakin ışık suratı nedeniyle birebir anda bunlarda olamayız.
• Kuantum cihan, tıpkı Dünya oluşumu üzere yeni cihanların meydana gelmesidir.
• Landscape kainatlar, sicim teorisindeki calabi-yau biçimindeki cep evrenlerdir. 
• Membran cihanlar, birlikte var olan 3 boyutlu branlardır.
• Nihâî cihan, mümkün olan matematiksel kainattır.
• Simüle cihan, çoklu cihan teorisi ile kurulmuş bilgisayar sistemlerdir.

Döngüsel teoriler:

• Sicim teorisinin uzantısı olarak 10’dan fazla uzay – vakit boyutunu öngören M-teorisi.
• Kara deliklerin içinde paralel kainatlar öngören kara delik kozmolojisi.
• Zayıf insan şuurunun algılayacağı bir özel kozmosun olduğunu öngören antropik unsur.

Felsefe ve mantıktaki hipotezler:

• Kurgusal gerçekliğe nazaran kurgu vardır, kurgusal karakterler vardır ve bu nedenle benzeri cihanlar de vardır.
• Modal gerçekliğe nazaran paralel cihanların var olduğunu düşünüyorsak bu fikir bu dünyada gerçektir.
• Trans-Dünya kimliğine nazaran sonsuz sayıda tıpkı cihan kopyası vardır. 

Biraz da heyecanlanalım: paralel kozmosa geçiş mümkün mü?

Çoklu kainatlar ve paralel cihan teorisi hakkındaki incelemelerden bugüne kadar elle tutulur bir sonuç alınmadığı için paralel cihan var mıdır sorusunun cevabından bile emin değiliz. Yani yapılan çalışmalar teorinin teorisi. Bu nedenle şayet varsa bile büyük bir baht yapıtı bu türlü bir şey yaşanmadığı sürece paralel cihana geçiş mümkün değil. 

Herhangi bir bilimsel desteği olmayan biraz da kurgusal bir teoriye nazaran uyuduğumuz sırada metafizik olarak farklı bir boyuta yani paralel kainata geçiyoruz. Yani bu formda düşünürsek paralel kainata geçiş mümkün. Bu kanıyı kabul ederseniz her gece farklı bir paralel cihan keşfetmenin tadını çıkarabilirsiniz.

Bizimkine benzeyen lakin bir açıdan da çok farklı cihanlar olduğunu sav eden çoklu cihanlar teorisindeki paralel cihan nedir, var mıdır gibi merak edilen soruları inceleyerek bu sıra dışı teori hakkında bilmeniz gereken ayrıntılardan bahsettik. Bahis hakkındaki fikirlerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.