Günlük hayatta kullandığımız ve maalesef ki kullanmaya devam ettiğimiz birçok şey, tabiata büyük ziyanlar veriyor. Otomobiller de bunlardan sırf birisi. Karbon ayak izini mutlaka duymuşsunuzdur. Bu terim, tabiata verdiğimiz zararın karbondioksit cinsinden ölçümü manasına geliyor. Pekala karbon ayak izimizi azaltmak için ne yapıyoruz? 

Doğaya verdiğimiz ziyanı azaltmak için kimi yararlı aksiyonlar alınıyor. Örneğin elektrikli otomobiller, scooterlar ve mobiletler üzere. Fakat trafikte birçok insan elektrikli scooter kurallarına tam olarak uymuyor. Gerçekten trafikteki pek çok şoför de elektrikli scooter, motorsiklet ve mobilet şoförlerine karşı tam bir bilinç sahibi değil. Tüm bunlar birleştiğinde ise maalesef kazaların arttığını görüyoruz.  

Peki hakikaten kuralları biliyor muyuz? 

Bir scooter yahut araba kullanıcısı olabilirsiniz. Ne sürdüğünüzün kıymeti olmaksızın birinci yapmanız gereken şey trafikte uymanız gereken kuralları bilmektir. Aksi takdirde daima duyduğumuz ve duymaya devam ettiğimiz kazalar daha çok artacaktır. Öyleyse ülkemizdeki scooter sürme kurallarına bir bakalım.  

Elektrikli scooterlar;  

• Ayrı bir bisiklet yolu yahut bisiklet şeridi olduğu takdirde taşıt yolundan, 
• Otoyol, kentler ortası karayolları ve azami sürat sınırı 50 km/s üzeri olan karayollarında, 
• İkiden fazla scooterın olduğu taşıt yolunda tek bir şeritte yan yana,  
• Yaya yollarında, 
• Başka bir araca bağlanarak, asılıp tutunarak, 
• İzin alınan şovlar dışında akrobatik hareketler yapılarak, 
• Manevra için işaret verme durumu dışında tek elle, 
• Tehlike doğurucu davranışlar içerecek biçimde hareket yapılarak yahut öteki araç kullanıcılarını geçerek, 
• Sürücü dışında başka bir insan daha taşıyarak, 
• Sırtta taşınabilen şahsî eşyalar harici yolcuyla sürülemez. 
• Yayalar, engelli ve hareket kısıtlılığı bulunan şahısların güvenliğini kısıtlayacak, araç ve yaya trafiğini engelleyecek şekilde park edilemez. 

Yukarıda saymış olduğumuz kuralların birçoğu maalesef hem şoförler hem de elektrikli scooter kullanıcıları tarafından bilinmiyor. Durum bu türlü olunca da kaza oranları her geçen gün yükseliyor.  

2022’nin başından bu yana toplanan bilgiler de bunu gösteriyor. 

Emniyet Genel Müdürlüğü tarafından paylaşılan bilgilere baktığımızda Ocak 2022’de elektrikli scooterları da içeren ölümlü yahut yaralanmalı kaza sayısı toplam 265. Eylül ayına geldiğimizde ise bu sayı tam 701’e çıkıyor. Yani burada %164’lük bir artış söz konusu.  

Avrupa’da da durum pek farklı değil. Örneğin Belçika’da 2021 yılında toplam 339 yaralanmalı kaza yaşanırken, 2022 yılında bu sayı 846’ya çıkmış. Türkiye’yle kıyaslandığında doğal ki bu sayı epeyce düşük. Çünkü Belkçika’da yaşanan bu kaza sayıları o yılları kapsarken, bizdeki sayılar sırf o ay içinde gerçekleşen kazalar.

Peki kaza oranları neden daima artıyor? 

Herhangi bir ülkede sırf bir scooter firması olduğunu ve 1000 adet elektrikli scooter kiralanabildiğini düşünün. Trafikte rastgele bir scooter kullanıcısına denk gelmeniz hayli düşük bir ihtimal olurdu. Lakin ülkemizde şu anda 15’i aşkın firma, 60 binden fazla elektrikli scooter var. Kimi sokaklarda, kaldırımlarda bu scooterların yan yana durarak büyük bir alanı işgal ettiğini de kesinlikle görmüşsünüzdür. 

Kısaca özetlemek gerekirse; ülke genelinde sadece 1000 adet olan aracın kazaya karışma ihtimali çok daha düşüktür, lakin sayı çoğaldıkça kaza oranı da birebir ölçüde artacaktır. Yani sırf kaza oranları değil; ülkemizdeki elektrikli scooter ve kullanıcı sayısı da daima olarak artıyor. 

Üstelik bilinçsiz bir biçimde… 

Ülkemizdeki scooter firmalarından büyük birçoğu zincirli kilit sistemi kullanıyor. Beşerler da gidecekleri yere ulaştıktan sonra gördükleri birinci direğe, kapıya scooterı bağlıyorlar. Üstelik yayaların geçip geçemeyeceğini, engelli yolu olup olmadığını yahut park yerini işgal edip etmediğini umursamadan… 

Yine birebir biçimde trafikte en çok gördüğümüz şeyler arasında iki kişi ve hatta üç kişi bir elektrikli scootera binilmesi geliyor. Bunun yasak olmasını bir kenarıya bıraksak bile, bu durum kullanıcıların büyük tehlikeler yaşamasına sebep oluyor. Sonuç olarak bindiğiniz araç bir otomobil değil; küçük iki tekerleği olan ve istikrarda durması gerekenbir scooter. Kendi istikrarınızı denetim edebilirsiniz lakin öbür bir yolcunun daha istikrarını denetim etmeniz çok sıkıntı olacaktır.

Bazı sorunlar ise bu teknolojiyle yeni tanışmamızdan kaynaklandı.

 Aslında scooterlar ülkemize yeni gelen bir teknoloji değil. Fakat bir ulaşım aracı olarak elektrikli versiyonlarının kullanılması yeni yeni yaygınlaşıyor. Dolayısıyla birçok insan scooter kullanmayı bilmiyor. Biraz evvel de bahsettiğimiz üzere, her ne kadar elektrikli olsalar da üzerinde istikrarda durulması gerekiyor. 

Yeni yeni tanıştığımız bu teknolojiyle tanışmamızda ise istikrarımızı kaybedip düşebiliyoruz yahut duracağımız yeri ve vakti ayarlayamıyoruz. Bu durumda da küçük kazalar atlatabiliyoruz. Fakat daha büyük bir kaza yaşamamak için birinci denemelerinizi boş ve inançlı yollarda, kurallara uygun şekilde yapmanızı tavsiye ederiz.

Tamam da neden elektrikli scooterları bu kadar sevdik? 

Özellikle büyük kentlerde yaşayanlar bilir ki bazen işten çıkıp konuta giderken karşılaştığınız trafik, gün içinde yaptığımız tüm işlerden daha yorucu olabiliyor. Eminiz ki trafikte saatlerce beklemekten sıkılmayanınız da yoktur. İşte tam bu noktada firmalar, elektrikli scooterlarla ülkemizde giriş yaptığında hepimiz bir kaçış yolu bulduk.  

Trafikten sıyrılıp bir an evvel istediğimiz yere varabilmek hepimize çok cazip göründü. Motorsiklet, bisiklet, elektrikli scooter ve mobilet kullanımları da tekrar trafik sebebiyle büyük oranda arttı. Bizler karbon ayak izimiz küçülüyor, etraf dostu araç kullanıyoruz diye düşünürken bu kez da elektrikli scooterların karıştığı kaza haberleri önümüze düşmeye başladı. Zira sayıları artmıştı.  

Ters şeritten gidenler, sağına soluna bakmayanlar, kurallara uymayanlar ve daha nicelerini gördük… Tek hatalısı onlar mı? 

Hayır, değil. Üzülerek söylüyoruz ki tüm kurallara uysanız bile bir trafik canavarı gelip sizi bulabilir. Maalesef ülkemizde hala alkollü araç kullanan, yanındaki kız arkadaşına yahut öteki arkadaşlarına hava atmak için çeşitli ‘akrobatik’ hareketler yapan, sürat limitine uymadığında kendisini havalı sanan birçok şoför var. 

Aynı biçimde elektrikli scooterları da hem şuurlu hem de ziyadesiyle bilinçsiz biçimde kullanan pek çok insan var. Bunun en büyük sebebi de yazımızın başında bahsettiğimiz kuralların birçok insan tarafından bilinmiyor ve isteyerek yahut istemeyerek uygulanmıyor oluşu.

Yaş hududu, para cezaları tahlil mü? 

Maalesef değil. Bu bahiste biraz teknolojinin gerisinde kaldığımızı söylebiliriz. Çünkü scooterlarla ilgili yönetmelik 14 Nisan 2021’de yayımlanmış olmasına karşın, ülkemizdeki birinci scooter firması 2019 yılında faaliyetlere başladı.

Avrupa’da pek çok ülkede elektrikli scooter kullanımında kurallara uyulmadığı takdirde 1000 euro’ya varan para cezaları kesiliyor. Ülkemizde de doğal ki para cezası uygulandığı durumlar olabiliyor. Örneğin; 15 yaşını doldurmamış bireylerin elektrikli scooter kullanması yasak ve 144 TL’lik bir cezası var. Öte yandan 18 yaşını doldurmamış bir kişinin ehliyetsiz bir biçimde araç kullanmasına ise 10 bin TL’ye varan cezalar kesilebiliyor. Yani eşit ölçüde bir caydırıcılık kelam konusu değil. 

Yapacak çok şey var ve bir yerden başlamamız gerekiyor.  

Yeni teknolojik araçlar üretilmeye ve halihazırda var olanların sayıları artmaya elbette devam edecektir. Lakin değişime ayak uydurmaya, değişmeye kendimizden başlamalıyız. Bir aracı kullanmadan evvel girip kurallarını okumalı, gerekirse yetkililere danışmalıyız. Nüfusla birlikte trafikteki araç sayısının ve münasebetiyle trafikte geçirdiğimiz müddetin artışından şikayet ederek elektrikli scooterları tercih ediyoruz fakat bunu yaparken oburlarının hakkını adeta gasp ediyoruz. 

Önce değişime kendimizle başlamalıyız, şuurlu bireyler olmalı sonrasında bir şeylerden şikayet etmeliyiz. “Sadece benim şuurlu olmam neyi değiştirecek?” diye düşünmeye devam edersek, hiçbir şeyi değiştiremeyeceğiz. Çünkü ülkemizdeki çok sayıda insan hala hiç elektrikli scooterları kullanmadı. Yani yaptığınız yanlış bir hareket, o insanlara örnek olabilir. 

Yazımız boyunca birtakım mevzuları kendimizce doğruları ve yanlışlarıyla sizlere açıklamaya çalıştık. Elbette ki kazalara hepimiz üzülüyor, kahroluyoruz. Lakin yaşadıklarımızdan ders çıkartmak da yeniden bizim elimizde. Bu sebeple trafiğe çıkan yahut çıkacak olan tüm şoförlerin, şoför adaylarının daha çok dikkat etmesini umuyoruz. Pekala sizce kazaların artışında öbür ne üzere sebepler olabilir? Yorumlarda bizlere belirtmeyi unutmayın.

Kaynaklar: Resmi Gazete, Emniyet Genel Müdürlüğü Trafik Başkanlığı, VAS (Belçika Yol Güvenliği Barometresi), the Bulletin, Canarian Weekly