Milli Uzay Programı’nda yer alan misyonlar ortasında Ay’a sert iniş yapmak ve Milletlerarası Uzay İstasyonu’na bir Türk astronot göndermek üzere gayeler de bulunuyor. Birebir vakitte irtibatın temeli diyebileceğimiz uydu geliştirme alanında pek çok proje tamamlanırken, çalışmalar ve yatırımlar da devam ediyor.

İşte biz de tüm bu gelişmelerin ışığında TÜBİTAK Uzay Teknolojileri Araştırma Enstitüsü Müdürü Doç. Dr. Mesut GÖKTEN’i konuk ettik. Türkiye Uzay Ajansı (TUA) birlikte yapılan çalışmaları lisana getiren Gökten, Türkiye’nin önümüzdeki yıllarda gerçekleştirmeyi planladığı uzay misyonlarından bahsetti ve Uluslararası Uzay İstasyonu’na gidecek Türk astronotun nasıl biri olacağına dair ipuçları verdi. 

Öncelikle TÜBİTAK UZAY Teknolojileri Araştırma Enstitüsü nedir, ne üzere çalışmalar yapıyor? Sizden dinleyelim.

TÜBİTAK UZAY Teknolojileri Araştırma Enstitüsü, ismindeki üzere uzay teknolojileri üzerine çalışıyor. Bunu daha daraltırsak çoğunlukla uydu teknolojileri diyebiliriz. Daha evvel ürettiğimiz uydular ortasında hem vazifesini tamamlayanlar hem de etkin olarak hala çalışanlar var. Mesela bunlardan biri GÖKTÜRK 2. Şimdiki olarak iki projemizin test basamağındayız. Bunlardan biri İMECE uydumuz. Bu uydu  üzerindeki ekipmanların tamamına yakınını ve buna özel yazılımları üretiyoruz. Uydu, 2023’ün Şubat ayında bu uydu vazifesine başlayacak. 

Yine uçuş modeli kademesinde olan ve testleri devam eden bir öteki projemiz de TÜRKSAT 6A uydusu. Bu projede de TUSAŞ, ASELSAN ve CTECH firmaları ile birlikte çalışıyoruz. Bunu da inşallah 2023 yılında fırlatacağız.

2018 yılında Türkiye Uzay Ajansı (TUA) kurulmasıyla ülkemiz farklı bir uzay misyonu edindi. TUA ile birlikte hangi projeleri yürütüyorsunuz?

Yukarıda bahsettiğim bu iki proje, aslında ticari faaliyetteki projeler. Bu alanda faaliyet gösteren öteki kamu araştırma kurumları, ticari faaliyetlerin yanında bilimsel misyonlara da yöneliyorlar. Türkiye Uzay Ajansı (TUA) kurulmadan evvel bu türlü bir misyonumuz yoktu. TUA’nın kurulmasıyla birlikte bu türlü misyonlara da girmeye başladık. 

‘Ay yörüngesinde 3 ay geçirip, Ay yüzeyine sert iniş yapacağız’

Milli Uzay Programı’nın 10 maksadı ve iki büyük projesi var. Bunlardan biri Ay’a sert iniş. Geçen yılın sonunda imzalanan ve bizim ana yüklenici olarak misyon aldığımız, yaklaşık otuz aylık bir proje. Bu kapsamda evvel Dünya yörüngesine çıkacağız, akabinde Dünya yörüngesinden kendi motorlarımızla ateşleme yaparak Ay yörüngesine hareket edeceğiz. Ayda 3 aylık bir yörünge operasyonumuz olacak. 3 ay sonunda sert iniş yaprak Ay yüzeyi ile teması sağlamış olacağız. Bu 3 ay boyunca farklı imajlar çekeceğiz, datalar toplayacağız, bunları Türkiye ve dünyadaki bilim insanlarıyla paylaşacağız. Bu bizim için çok kıymetli bir uzay misyonu. 

‘Adımızı uzayda deney yapan ve astronot gönderen ülkeler ortasına yazdıracağız’

Bir başka uzay misyonumuz da bir Türk astronotun Memleketler arası Uzay İstasyonu’na gönderilmesi. Astronotumuz orada 10 gün kalacak ve birden fazla deney yapacak. Bu halde uzayda deney yapan ve astronot gönderen ülkeler ortasında yerimizi alacağız. TUA tarafından fonlanan projede biz de ana yüklenici olarak çalışıyoruz. 

Peki uzaya gidecek Türk astronot, nasıl biri olacak? 

Türk astronot için müracaat evresinin akabinde kıymetlendirme sürecindeyiz. Bu astronot, orada çeşitli deneyleri yapabilecek seviyede olmalı. Natürel ki bunun için uygun kısımlarda eğitim almış olması gerekiyor. Deneylerini tamamlamasının akabinde ülkemize geldiğinde kıymetli bir temsil misyonu de olacak. Gittiği her yerde dikkat çeken, gençlerin örnek aldığı biri olacak. Bu nedenle gençlere ilham verebilecek, irtibatı kuvvetli bir insan olmalı. Türkiye tarihine geçecek. Ülkemizi ve milletimizi en düzgün formda temsil edecek bir insan olması gerekiyor. 

Sizce halkımız uzayla ilgili yapılan çalışmalar hakkında gereğince bilgi sahibi mi? Bilgi sahibi olmaları için ne üzere fırsatlar var? 

Uzay halkımız için uzak bir bölüm. Beşerler Teknofest vb etkinliklere kadar ne yaptığımızı pek bilmiyorlardı. Bu şekil etkinlikler bizim için de fırsat oluyor. Büyük bir ilgi görüyoruz ve insanlara birebir temas etme bahtı buluyoruz. Toplumsal medya hesaplarımızda da bunun tesirini gözlemliyoruz. Çocukların da ilgisi çok fazla. Onların tesirini çekebilecek etkinlikler de yapıyoruz. Gökyüzü Müşahede Şenlikleri ve bilim merkezlerimizin fuarlarına da katılıp beşerlerle paylaşımda bulunuyoruz. 

Hem dünya hem de Türkiye’de uzay alanında yapılan yatırımları nasıl buluyorsunuz? 

Bu bölümde yapılan yatırımların çok kıymetli olduğunu düşünüyorum. Uzay bölümünün bilimsel tarafıyla ilgili insanların tereddütleri olması mümkün. Öncelikle uygulama tarafından bakmalıyız. Bugün dünyada kullandığımız birçok hizmetin gerisinde uydu teknolojisinin olduğunu bilmemiz lazım. En kıymetlilerinden biri haberleşme dalı. Bazen farkında olmadan telefon hizmetini bile uydu üzerinden alabiliyoruz. Cep telefonunda navigasyon ya da gibisi pozisyonlandırma sistemleri uydu tabanlı. İstihbarat açısından ülke güvenliği ismine çok değerli bir yer tutuyor.

Ülkemizde bu yatırımları yapmasak, gidip yurt dışından almak durumunda kalacaktık. İhracat potansiyeli de yüksek olan bir kesim uzay bölümü. Mesela bizim bir kamera ihracatımız oldu. Kilogram fiyatı 100 bin dolar civarında. Tahminen de Türkiye’den ihraç edilen en katma kıymetli ürünlerden biri. 

Son olarak, yatırımların bu kadar arttığı bir devirde uzay alanında çalışmak isteyen biri ne yapmalı, nasıl bir yol izlemeli? 

Uzay sahiden çok fazla disiplin gerektiren bir alan. İlla ki uzayla ilgili bir kısmı bitirmek gerekmiyor. Uzay alanında mekatronik, makine, elektrik elektronik ve yazılım üzere temel mühendislik bilimlerinin birçok yer alıyor. Hukuk öğrencilerinin ilgilenebileceği uzay hukuku da farklı bir alan. Yeniden uzayla ilgili ticari ve yönetimsel mevzular var. İnsanların birçok alanda lisans eğitiminden sonra uzaya yönelmesi mümkün. Rekabetçi bir alan olmasından ötürü güzel çalışmak, meraklı olmak, yabancı lisan bilmek gerekiyor. Bu alanda yapılan pek çok yarış ve işbirlikleri var. Grup halinde çalışma konusunda kendilerini geliştirmeleri açısından çok değerli. Tübitak UZAY, TUSAŞ, Aselsan üzere firmalarda staj yapmaları da onlara büyük avantaj sağlayacaktır. 

TÜBİTAK UZAY Enstitü Müdürü Doç. Dr. Mesut GÖKTEN’e karşılıkları için çok teşekkür ederiz.

Siz de dilerseniz TÜBİTAK UZAY’ın çalışmaları hakkında bilgi sahibi olmak için Instagram ve Twitter adreslerini takip edebilirsiniz.