Şehirlerin gün geçtikçe düşen hava kalitesi, insanlığın çok uzun vakittir gayret ettiği bahislerden bir tanesi. Sanayi devrimi sonrasında hava kalitesini müdafaanın ehemmiyetini daha düzgün anlayan insanlık, özellikle Barcelona’nın genişleme planının akabinde bu gereksinime yönelik olarak hayat alanları özel olarak tasarlamaya başladı.
Zaman içerisinde hava kalitesini muhafazaya ya da arttırmaya yönelik pek çok adım atılmış olsa da tekrar de her yerde ülkü kuralların oluştuğunu söylemek mümkün değil. Dünya Hava Kalite Endeksi projesi kapsamında yapılan ölçümlerin anlık olarak yayınlandığı bu site, hava kalitesi açısından istenilenin çok gerisinde olduğumuzu ortaya koyuyor. Sitedeki en çarpıcı bilgilerden biri ise Ankara/Ulus’un Türkiye’deki en berbat hava kalitesine sahip olması. Ayrıyeten Türkiye genelinde de durum pek iç açıcı değil.
Türkiye’nin hava kalitesi ortalaması, Avrupa’ya nazaran hayli düşük
Anlık bilgilere baktığımızda Türkiye’nın hava kalitesinin genel olarak sağlıksız ve kısmen sıhhatsiz diyebileceğimiz turuncu ve sarı düzeyde olduğunu görürken; bilhassa Batı Avrupa’da ‘iyi’ düzey olan yeşil derecelendirmenin ziyadesiyle bulunduğunu görüyoruz. Bununla birlikte Doğu Avrupa ve Balkan’larda da hava kalitesi Türkiye’ye yakın sayılabilecek kadar düşük görünüyor.
Türkiye genelinde ‘iyi’ derecede hava kalitesine sahip neredeyse hiçbir yer yok
Yukarıda görmüş olduğunuz harita, Türkiye genelindeki anlık hava kalitesi durumunu gösteriyor. Datalar saatten saate değişmekle birlikte genel olarak Türkiye’de birkaç istisna hariç neredeyse hiçbir istasyonun ‘iyi’ hava kalitesi bildirmediğini görüyoruz. Bilhassa Türkiye’nin en büyük kenti olan İstanbul‘da neredeyse büsbütün ‘sağlıksız’ diyebileceğimiz kırmızı ve turuncu düzeyde hava kalitesi görülürken; İzmir ve Ankara’da nispeten daha sağlıklı sayılabilecek sarı ve yeşil bölgeler de bulunuyor. Lakin Ankara’da o denli bir bölge var ki, hava kirliliği düzeyinin Çin’de ve hatta Hindistan’da bile eşi gibisi yok.
Ankara/Ulus’ta korkutan sonuç
Ankara Ulus’ta bulunan istasyon gün içinde dünya çapındaki en yüksek ölçümlerin yapıldığı noktalardan biri olarak dikkat çekiyor. O denli ki 300 puanın üstü herkes için ziyanlı ve tehlikeli kabul edilirken Ulus’ta bu sayı vakit zaman 800’ün bile üzerine çıkıyor. Bu bilgi, Çin’de ve Hindistan’da bile en makûs 400-500 düzeylerinin görüldüğünü düşününce epey kulağa daha da berbat geliyor. Zira bu düzey, sokağa çıkıp nefes almanın bile tehlikeli olduğu manasına geliyor.
Hava Kalite Endeksi’nin hesaplanmasında parçacık, ozon, nitrojen dioksit, sülfür dioksit ve karbon monoksit salınımları ölçülüyor. Kurulmuş olan istasyonların büyük kısmı iki farklı parçacık için ölçüm gerçekleştiriyor. Her saat sonunda, o saat içinde yapılan ölçümlere nazaran bir sonuç ortaya konuyor.
Türkiye’de havanın en ‘temiz’ olduğu yer Doğu Anadolu!
Havanın en pak olduğu bölgeler ise Siirt, Bitlis, Van, Ağrı, Ardahan üzere doğudaki vilayetlerimiz ile batıda Datça ve Fethiye gibi ilçelerimiz oldu. Kuzeyde ise Sinop, havası en pak bölge olmayı başardı. Genel manada baktığımızda ise Türkiye’nin hava kirliliği oranı ortalamanın üzerinde ve genel olarak hava kirliliği herkese karşı bir tehdit oluşturuyor. Bilhassa de en tehlikeli parçacık kümesi olan PM2.5 parçacık kümesi salınımının ülke çapında yüksek olduğu görülüyor.
Öte yandan bu ölçümlerin ne kadar sağlıklı olduğu da bir öbür tartışmalı nokta. Çünkü Ulus ile ortasında çok az bir ara bulunan Sıhhiye’de kalite düzeyi, kısmen sıhhatsiz olan 151 puana kadar düşüyor. Bahçelievler’de ise hava kirliliğinin ölçüm değeri 77 oluyor. Dolayısı ile Ulus özelinde istasyonun yanlış ölçüm yapıyor olma ya da ölçümün yapıldığı noktada spesifik olarak emisyon gerçekleştiren bir tesis olabilir. Elbetteki Ulus bölgesindeki havanın kimi özel nedenlerden ötürü ekstra ‘kirli’ olma ihtimali de bulunuyor.