Ülkemizin değişmeyen gündem hususlarından biri zelzeleler. 17 Ağustos 1999’daki büyük zelzeleden sonra ne yazık ki can kayıplarının yaşandığı çok sayıda öbür sarsıntı de yaşanan ülkemizde haklı olarak bir zelzele korkusu gözlemleniyor.
25 Ekim tarihinde gerçekleşecek modüllü güneş tutulması ile ilgili olarak, zelzele konusunda en bilgili isimlerden olan Profesör Hekim Naci Görür bir açıklama yaptı. Görür, kendisine sıkça sorulan “Güneş tutulması sarsıntısı tetikler mi?” sorusunu Twitter hesabından cevapladı.
İşte Görür’ün açıklamaları:
Prof. Dr. Naci Görür, Twitter’da yaptığı ufak tweet zincirinde “Kimi takipcilerim soruyor. Bu ay güneş tutulması olacak. 17 Ağustos 1999 sarsıntısından evvel de olmuştu. Telaşlıyız hocam ya tekrar olursa diyorlar. Ay, Dünya ile Güneş ortasına girdiğinde bu olay gerçekleşir. Bu olay sırasında üç gezegen (gök cismi anlamında) de tıpkı sırada olduğu için Dünya üzerine daha fazla çekim uygularlar. Bu çekim hem hidrosferde hem de litosferde kabarmalara neden olur. Kimi vakit litosferdeki kabarma 25-30 cm varabilir. Olağanda bu çekim kuvveti büyük sarsıntılara neden olmaz. Lakin kimi yerlerdeki faylar çok gerilim biriktirmiş ve zelzele üretmeye aslında hazır hale gelmiş ise o faylar üzerinde zelzeleye neden olabilir. Yani bardağı taşıran son damla rolü oynayabilir. Sevgiyle.” tabirlerini kullandı.
Prof. Dr. Naci Görür, açıklamasında güneş tutulmasının tek başına sarsıntıya neden olmayacağını söylemiş olsa da “bardağı taşıran son damla rolü oynayabilir” ifadesi, güneş tutulması sonrası sarsıntı olabileceği biçiminde yorumlandı ve doğal olarak toplumsal medyada bir panik havası oluştu.
Parçalı Güneş tutulması nedir?
Parçalı Güneş tutulması denilen olay, Ay’ın Güneş ile Dünya ortasından geçerken Güneş’i kısmi olarak kapatmasıyla oluşur. Güneş ile Ay’ın dünyadan bakılınca görülen büyüklüğü (açısal boyut) neredeyse birebirdir. Yörüngeler elips biçiminde olduğu için Ay ve Güneş’in boyutları değişiklik gösterebilir. Bu da ortaya üç farklı Güneş tutulması tipi çıkarır: Halkalı, Tam ve Kesimli tutulma. Halkalı tutulmada Güneş büyük, Ay küçük olduğu için Ay’ın arkasında Güneş’in haresi bir halka olarak kalır. Tam tutulma ise kimi yerlerin Ay’ın gölgesinde kalmasıdır, bu yerlerin dışında yaşayanlar için tutulma parçalı olur. Neden? Zira Güneş de Dünya da Ay’dan daha büyüktür.
Parçalı Güneş tutulması ne sıklıkla gerçekleşir?
Ay ile Dünya tıpkı yörünge düzleminde dönmez, iki düzlem ortasında 5 derecelik bir açı vardır. Basitçe anlatmak gerekirse Dünya olağan yörüngesinde dönerken, Ay onun etrafında hafif sendeleyerek dönüşünü gerçekleştirir. Bu nedenle yılda 2 ila 5 ortasında tutulma olur. İki yörünge birebir olsaydı her ay bir kez Güneş tutulması gerçekleşirdi. Bu tutulmalardan da en fazla 2’si tam tutulma olur ve küçük bir bölgeden gözlemlenebilirdi. Kalan bölgeler için tutulma kesimli tutulma olarak gerçekleşir ya da hiç gözlemlenmezdi.
Güneş tutulması, sarsıntıya neden olur mu?
Görür Hocanın da söylediği üzere tutulmalar tek başına bir sarsıntı sebebi değildir. Çünkü Ay, her vakit güneş tutulmasına neden olacak formda tıpkı düzlemde olmasa da her ay esasen Dünya ile Güneş ortasından geçmektedir. Dolayısı ile iki gök cisminin tıpkı tarafta olması nedeniyle gerçekleşen çekim, nizamlı olarak gerçekleşmektedir. Bu durum çekim tesirinde değişiklikler yaratsa da bu tesir o denli dağları denizleri yerinden oynatıp kentleri yıkacak düzeye çok uzaktır.